Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych.

W wyroku z dnia 11 lipca 2012 r. (sygn. akt K 8/10) Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją zasadniczej części ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Nowa ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych miała regulować kwestię ogrodnictwa działkowego w sposób kompleksowy, a także zapewniać stabilność i przewidywalność polityki państwa w tej materii. Tymczasem znalazły się w niej regulacje, dwukrotnie uznane już za niezgodne z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że monopol Polskiego Związku Działkowców stoi w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego i wolnością zrzeszania się. Trybunał zwrócił uwagę m.in. na jedynie pozorne zapewnienie wszystkim zrzeszeniom takich samych praw w tworzeniu i prowadzeniu ogrodów działkowych. Pomimo braku formalnych przeszkód w zakładaniu niezależnych inicjatyw obywatelskich, zrzeszenia inne niż Polski Związek Działkowców w praktyce nie mogły uzyskać dostępu do ziemi. Ponadto zastrzeżenia Trybunału dotyczyły statusu Polskiego Związku Działkowców. Trybunał wskazał, że ustawodawca przyznał Związkowi prawa stowarzyszenia, ale nie powiązał jego istnienia z dobrowolną decyzją obywateli (Polski Związek Działkowców został utworzony na podstawie ustawy). Ustawa nie może wprowadzać ani faktycznego, ani prawnego monopolu jednej organizacji, a podmiotem praw wynikających z ustawy powinni być sami działkowcy. Wciąż istniejące przywileje Polskiego Związku Działkowców połączone z ustawowym domniemaniem woli działkowców pozostania w szeregach Związku oraz pozostawienia ogrodów działkowych pod jego zarządem mogą naruszać konstytucyjną wolność zrzeszania się. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o zajęcie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Infrastruktury i Rozwoju (23.07.2014 r.) wyjaśnił, że w ocenie resortu ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych kierunkowo wpisuje się w zalecenia wynikające z rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego. Przepisy tej ustawy co do zasady eliminują bowiem dominującą pozycję prawną i majątkową jednej organizacji zrzeszającej działkowców, otwierając przestrzeń dla podejmowania przez działkowców działań na rzecz samoorganizowania się w celu tworzenia i zarządzania ogrodami działkowymi. W ustawie przewidziano wprawdzie dalsze funkcjonowanie Polskiego Związku Działkowców jako stowarzyszenia ogrodowego, ale równocześnie pozostawiono decyzję o wyłączeniu się z PZD do uznania samych działkowców z danego ogrodu, dopuszczając zarządzanie ogrodami działkowymi przez inne stowarzyszenia ogrodowe. Działkowcom przyznano prawo zawiązania nowego stowarzyszenia, które przejmie prawa do nieruchomości zajmowanej przez ogród przysługujące dotychczas PZD, a także majątek PZD związany z funkcjonowaniem tego ogrodu. Wymaga to uzyskania bezwzględnej lub kwalifikowanej większości głosów. W przeciwnym razie dochodziłoby do sytuacji, w których jeden ogród mógłby być prowadzony przez dwa, a nawet kilka stowarzyszeń. Takie rozwiązanie zostało uznane w toku prac nad projektem ustawy za niedopuszczalne ze względu na trudności, jakie mogłyby powstać w zakresie zarządzania rodzinnym ogrodem działkowym, który stanowi samodzielny, wyodrębniony obszar gruntu. Odnosząc się do kwestii przekształcenia PZD w stowarzyszenie, które w okresie przejściowym będzie prowadziło ogrody, w odpowiedzi podkreślono, że dalsze funkcjonowanie PZD było krytykowane w toku prac Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia obywatelskiego projektu ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Posłowie przychylili się jednak do postulatów przedstawicieli obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, wyłonionych przez działkowców. Propozycja pozostawienia PZD została wyrażona przez projektodawców w oparciu o zdanie odrębne do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lipca 2012 r. (sygn. akt K 8/10). Sędzia wskazywał, że konsekwencją likwidacji PZD będzie wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego przyznanego tej osobie prawnej. Spowoduje to negatywne skutki dla działkowców jako podmiotów, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe do działek w rodzinnych ogrodach działkowych. Uwzględnienie postulatu inicjatywy obywatelskiej dotyczącego przekształcenia PZD wpłynęło zatem na przyjęcie kompromisu mającego na celu zapewnienie działkowcom pewności prawnej co do użytkowania działek. Ponadto podejmując rozstrzygnięcie o pozostawieniu PZD, Parlament uznał argumentację przedstawicieli inicjatywy obywatelskiej wskazując na potrzebę respektowania prawa członków PZD do podjęcia samodzielnej decyzji o członkostwie w tym stowarzyszeniu bez ingerencji ustawodawcy w relację pomiędzy członkiem a stowarzyszeniem poprzez przymusową likwidację PZD. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w ramach posiadanych kompetencji monitoruje otoczenie prawne i faktyczne, w jakim funkcjonuje rodzinne ogrodnictwo działkowe po wejściu w życie nowej ustawy. Wszystkie sugestie wpływające do resortu w tym zakresie, które składane są przez stowarzyszenia ogrodowe, jak i przez samych działkowców, są analizowane pod kątem potrzeby ingerencji legislacyjnej. Formułowanie obecnie wniosków w tym zakresie wydaje się jednak przedwczesne. Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych obowiązuje bowiem niewiele ponad pół roku, zatem skuteczność działania jej przepisów będzie można ocenić dopiero w późniejszym terminie.