Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie zasad postępowania z osadzonymi podejmującymi próby samobójcze lub dokonującymi samouszkodzeń.

Wątpliwości Rzecznika budzi pozostawienie, mimo wprowadzenia instrukcji Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie zapobiegania samobójstwom osób pozbawionych wolności, zapisów zarządzenia Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych. Obie regulacje określają procedurę postępowania wobec osadzonych dokonujących próby samobójczej, jednak w odmienny sposób. Zgodnie z zarządzeniem, należy najpierw sporządzić wniosek o ukaranie osoby dokonującej aktu samoagresji karą dyscyplinarną, a dopiero potem rozważyć, czy możliwe jest odstąpienie od wymierzenia kary, w przypadku gdy podłożem samoagresji był stan emocjonalny. W instrukcji natomiast taki obowiązek nie został wskazany. Z postanowień Kodeksu karnego wykonawczego wynika, że odpowiedzialność dyscyplinarna i finansowa (związana z kosztami leczenia) może dotyczyć tylko tych osób, które w celu wymuszenia określonej decyzji lub postępowania organu wykonawczego lub uchylenia się od obowiązku powodują u siebie uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie celowości wprowadzenia zasad ujednolicających praktykę postępowania z osadzonymi podejmującymi próby samobójcze lub dokonującymi samouszkodzeń, w sposób gwarantujący wykluczenie z grona karanych za to zawinienie tych osadzonych, którzy nie popełnili go instrumentalnie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Dyrektor Generalny Służby Więziennej (16.06.2014 r.) wyjaśnił, że zgodnie z postanowieniami Kodeksu karnego wykonawczego skazanemu nie wolno dokonywać uszkodzeń ciała ani rozstroju zdrowia. Osadzony podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów wydanych na jej podstawie. Te właśnie ustawowe przepisy stanowią o istocie zagadnienia i to z nich wynika traktowanie próby samobójczej podjętej w warunkach izolacji penitencjarnej jako czynu zabronionego, za który grozi osadzonemu odpowiedzialność dyscyplinarna. W ocenie Centralnego Zarządu Służby Więziennej obowiązująca procedura określająca sposób postępowania, zmierzający do oceny stopnia zawinienia i odpowiedzialności za takie zachowania, jest prawidłowa. Samo sporządzenie wniosku o wymierzenie osadzonemu kary dyscyplinarnej nie może być uznane za formę kary. O ile taki wniosek zostanie sporządzony, jest on traktowany jako sygnał, że miało miejsce zachowanie zabronione przez ustawę i trzeba ocenić jego okoliczności oraz stopień zawinienia skazanego. W przypadku oceny, że podłożem autoagresji był stan emocjonalny i odstąpienia od ukarania, taki wniosek nie jest wliczany do liczby wymierzonych osadzonemu kar dyscyplinarnych. Wniosek pozostaje w aktach osadzonego, jednak nie jest generowany przez system Noe.NET jako kara dyscyplinarna, nie jest uwzględniany w bilansie otrzymanych nagród i wymierzonych kar dyscyplinarnych i nie rzutuje negatywnie na całościową ocenę zachowania osadzonego w warunkach izolacji. Jednocześnie w odpowiedzi zapowiedziano, że Centralny Zarząd Służby Więziennej rozważy możliwość pewnej korekty przepisów zarządzenia nr 2/2004 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 24 lutego 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych, polegającej na usunięciu obowiązku sporządzenia wniosku o wymierzenie kary dyscyplinarnej. Od sporządzenia wniosku będzie można odstąpić, o ile motywy działania skazanego nie zostaną ocenione jako instrumentalne.