Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie trudności obywateli polskich przebywających na stałe za granicą z uzyskaniem pomocy konsulatu w przekazaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego.

W polskim systemie prawnym brak jest podstaw do udzielenia pomocy przez konsulat obywatelowi polskiemu przebywającemu poza granicami kraju w uzyskaniu dowodu osobistego. Według obecnie obowiązujących przepisów wniosek o wydanie dowodu osobistego co do zasady składa się osobiście w urzędzie gminy właściwym ze względu na miejsce stałego pobytu wnioskodawcy. Dopuszczalne wyjątki od tej zasady nie ustanawiają w ocenie MSZ zadań dla urzędów konsularnych. Zdaniem Ministerstwa obowiązujące regulacje nie przewidują możliwości złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego do organu innego niż urząd gminy, a zatem także przed konsulem, jak również nie upoważniają konsula do przyjęcia wniosku i przekazania go do właściwego organu. Ponadto zgodnie z ustawą o ewidencji ludności i dowodach osobistych, obowiązek posiadania dowodów osobistych mają wyłącznie obywatele zamieszkali w Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta jednak nie zwalnia obywateli polskich przebywających za granicą z innych ustawowych obowiązków, takich jak zgłoszenie utraty dowodu osobistego czy też konieczność jego wymiany w określonych sytuacjach. W ocenie Rzecznika niezwłocznego rozważenia wymaga wprowadzenie do porządku prawnego regulacji, która umożliwiałaby w określonych sytuacjach pomoc konsula obywatelom polskim przebywającym poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i jego pośrednictwo w sprawach związanych z realizacją obowiązków wynikających z ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o zajęcie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (10.10.2014 r.) stwierdził, że skala problemu opisanego w wystąpieniu Rzecznika nie wydaje się znacząca, gdyż nie wykracza poza jednostkowe, rzadko pojawiające się przypadki zgłaszane polskim urzędnikom konsularnym. Na podstawie obowiązujących przepisów polskie urzędy konsularne realizują ściśle określone dwie czynności w sprawach związanych z dowodami osobistymi, tj. wydają zaświadczenia o utracie dowodu osobistego, a także odbierają dowody osobiste od posiadaczy, którzy utracili polskie obywatelstwo. W ocenie MSZ niespójność przepisów dotyczy natomiast regulacji odnoszących się do kręgu podmiotów zobligowanych do wymiany dowodu osobistego, w przypadku przebywania poza granicami kraju i terminu do realizacji tej czynności. Z dniem 1 stycznia 2015 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych, która w sposób odmienny od dotychczasowego reguluje kwestię utraty ważności i konieczności wymiany dowodu osobistego, w związku z jego utratą lub zniszczeniem bądź zmianą danych posiadacza. Wydaje się, że z dniem wejścia w życie tej ustawy powyższe trudności zostaną usunięte. Ustawa o dowodach osobistych przewiduje również określone obowiązki dla konsulów, jednak co do zasady pozostaną one niezmienione wobec dotychczasowych zadań nałożonych w przedmiotowym zakresie na urzędy konsularne.