Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie dochodzenia roszczeń przez Agencję Nieruchomości Rolnych z tytułu bezumownego korzystania z gruntów.

Rzecznik otrzymuje pisma od obywateli zgłaszających swoje problemy związane z dochodzeniem przez Agencję Nieruchomości Rolnych, na mocy przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z gruntów pozostających w zarządzie Agencji. Osoba władająca nieruchomością wchodzącą w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa bez tytułu prawnego jest zobowiązana do zapłaty na rzecz Agencji wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości stanowiącej pięciokrotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu. Tymczasem w przypadku bezumownego korzystania z gruntu będącego własnością podmiotu prywatnego, wysokość wynagrodzenia należnego właścicielowi ustala się na poziomie czynszu, który faktycznie przypadłby z tytułu korzystania z rzeczy na podstawie umowy, a nie w kwocie pięciokrotnie wyższej. Ustalenie przez ustawodawcę relatywnie wysokiego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy ma walor prewencyjny, zniechęcający potencjalnych naruszycieli uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa. Cele te nie mogą jednak uzasadniać wprowadzania do ustawy rozwiązań niezgodnych z Konstytucją, która nie przewiduje szczególnej ochrony własności państwowej. Zdaniem Rzecznika obowiązująca regulacja w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa pozostaje w sprzeczności z konstytucyjną zasadą równej ochrony praw majątkowych. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie podjęcia prac nad przygotowaniem stosownej nowelizacji prawa zmierzającej do usunięcia wskazanej nierówności w zakresie ochrony prawnej przyznanej właścicielom nieruchomości rolnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (02.09.2015 r.) nie zgodził się ze stanowiskiem Rzecznika dotyczącym regulacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, zgodnie z którą Agencja Nieruchomości Rolnych uprawniona jest do naliczania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości Zasobu bez tytułu prawnego w wysokości pięciokrotności stawki wywoławczej czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem dzierżawy po przeprowadzonym przetargu. Minister wyjaśnił, że z chwilą wprowadzenia płatności bezpośrednich, czyli dopłat do upraw rolnych, nasiliło się zjawisko zajmowania nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu pobierania dopłat i pozyskiwania korzyści z produkcji rolnej. Z tego względu podjęto działania zmierzające do zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi, wprowadzając możliwość dostępu Agencji Nieruchomości Rolnych do danych z systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Ponadto wprowadzono kwestionowaną w wystąpieniu Rzecznika regulację ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Głównym celem wprowadzenia tej regulacji była konieczność ustanowienia sankcji dla osób fizycznych i prawnych za czerpanie korzyści przez zajęcie nieruchomości Zasobu z tytułu pozyskania dopłat i przez pozyskanie pożytków z gruntu. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie podziela stanowiska Rzecznika o naruszeniu przez kwestionowaną regulację ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa zasady równości wobec prawa i ochrony własności. Wprowadzone zróżnicowanie pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych a właścicielami gruntów prywatnych, w zakresie wysokości wynagrodzenia za zajęcie bez tytułu prawnego gruntu rolnego, jakie podmioty te mogą uzyskać, jest uzasadnione. Przyjęcie opisywanej regulacji służyło ochronie interesu publicznego, ponieważ zabezpieczyło wpływy Agencji ze sprzedaży i dzierżawy, które są następnie przekazywane do Skarbu Państwa, a także usunęło lukę prawną, która prowadziła do nadużyć na dużą skalę kosztem Skarbu Państwa i obywateli działających zgodnie z prawem. Regulacja przyniosła zamierzony skutek, czyli widoczne zmniejszenie zjawiska bezumownego korzystania z gruntów Zasobu.