Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości podlegających zwrotowi kosztów obrony w sprawach z oskarżenia publicznego.

W zainteresowaniu Rzecznika pozostaje od dłuższego czasu problematyka zwrotu kosztów obrońców w sprawach karnych. Wysokość zasądzonych kosztów obrony nie może przekroczyć sześciokrotności stawki minimalnej wskazanej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz rozporządzeniu w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Regulacja ta nie wzbudza większych zastrzeżeń w sprawach o niewielkim stopniu skomplikowania, w których górna granica opłat za czynności obrońcy odpowiada realiom ekonomicznym. Inaczej jednak jest w przypadku spraw skomplikowanych i długotrwałych, gdy koszty obrony często znacznie przewyższają sześciokrotność stawki minimalnej. Wówczas w razie uniewinnienia oskarżonego czy umorzenia postępowania w sprawie z oskarżenia publicznego, to obywatel pokrywa w zasadniczej części koszty obrony, a nie strona przegrywająca, czyli Skarb Państwa. Takie rozwiązanie narusza konstytucyjne gwarancje prawa do obrony, a także poczucie sprawiedliwości społecznej. Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje wprowadzenie odpowiednich zmian w rozporządzeniach, pozwalających na wzmocnienie prawa do obrony.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości poinformował w piśmie z 15 lutego 2016 r., że obecnie obowiązujące regulacje ustawowe oraz te zawarte w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. umożliwiają uzyskanie zwrotu kosztów obrony w wysokości urealnionej i maksymalnie zbliżonej do wynagrodzenia pełnomocnika, określanego według relacji rynkowych.
Ponadto aktualnie stosowany mechanizm, w powiązaniu z wysokością nowych stawek minimalnych, pozwala na ustalenie przez sąd wysokości przyznawanych kosztów obrony nie tylko w sprawach typowych, o przeciętnym stopniu skomplikowania i czasie trwania, ale także w tych o największym stopniu trudności, wielowątkowych, trwających wiele lat i wymagających od obrońcy maksymalnego zaangażowania i nakładu pracy. Pozwala to na ustalenie kosztów ustanowienia w sprawie obrońcy w wysokości takiej, aby były one uzasadnione i odpowiednie do zapewnienia niezbędnego zakresu realizacji przez obrońcę uprawnień procesowych oskarżonego.
W związku z powyższym wskazane regulacje nie uchybiają konstytucyjnemu prawu do obrony. Przyjęte rozwiązania mają ten walor, że nie pozwalają na zwrot kosztów obrony, nawet rzeczywiście poniesionych, jeśli koszty te są nieracjonalnie wysokie i nie były uzasadnione, przy czym ocenę tej kwestii pozostawiają niezawisłemu sądowi, orzekającemu w granicach prawa.