Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy - Prawo o prokuraturze z dnia 2016-04-18.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy - Prawo o prokuraturze.
Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował rozwiązanie zawarte w ustawie z 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze, które nakłada na prokuratora obowiązek wykonywania poleceń Ministra Sprawiedliwości sprawującego urząd Prokuratora Generalnego, dotyczących treści czynności procesowych. Niezgodne z Konstytucją RP są także przepisy tej ustawy, które uprawniają Ministra Sprawiedliwości do zmiany lub uchylenia decyzji podległego mu prokuratora, a także do przejmowania spraw prowadzonych przez prokuratorów.
Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawie - Prawo o prokuraturze jest niezależny, jednak z istotnymi ograniczeniami. Prokurator ma obowiązek wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia prokuratora przełożonego, który także może zmienić lub uchylić decyzję prokuratora podległego. Ponadto prokurator przełożony może przejmować sprawy prowadzone przez prokuratorów podległych i wykonywać ich czynności.
Prokurator nie może w okresie zajmowania stanowiska należeć do partii politycznej ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Zakaz te nie dotyczy jednak Prokuratora Generalnego. Połączenie stanowiska Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego poddaje prokuraturę silnym wpływom politycznym.
Prokurator Generalny jest przełożonym prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Oznacza to, że prokurator ma obowiązek wykonywać polecenia dotyczące czynności procesowych wydawane mu przez polityka - Ministra Sprawiedliwości sprawującego urząd Prokuratora Generalnego. Polityk jest też uprawniony do zmiany lub uchylenia decyzji podległych mu prokuratorów. Może też przejmować do prowadzenia sprawy prowadzone przez prokuratorów podległych. Minister Sprawiedliwości sprawujący urząd Prokuratora Generalnego jest członkiem Rady Ministrów. Zobowiązany jest realizować politykę rządu. Polityk może podejmować np. decyzje w sprawie zatrzymania, ujawnienia danych i wizerunku podejrzanego czy przeszukania, a więc decyzje procesowe bezpośrednio ingerujące w takie chronione konstytucyjnie dobra jak wolność osobista, prawo do prywatności, czy też nienaruszalność mieszkania.
Zakwestionowane we wniosku przepisy ustawy – Prawo o prokuraturze nie dają instytucjonalnej gwarancji niezależnego wypełniania obowiązków przez poszczególnych prokuratorów i nie zapewniają przejrzystości podejmowania decyzji procesowych przez prokuratorów. Naruszają także zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ustawodawca z jednej strony mając na uwadze obowiązek respektowania przez prokuratorów zasady bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli w sprawach dotyczących ich podstawowych praw i wolności (np. wolności osobistej, nienaruszalności mieszkania, czci, dobrego imienia) deklaruje niezależność prokuratorów. Z drugiej zaś strony te podstawowe wolności i prawa jednostki uzależnia od woli czynnika politycznego.
Zgodnie z art. 149 ust. 1 Konstytucji RP ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Kompetencje Ministra Sprawiedliwości sprawującego urząd Prokuratora Generalnego, do wydawania prokuratorom poleceń dotyczących treści czynności procesowych, do zmiany lub uchylenia decyzji prokuratora czy też do przejęcia sprawy do prowadzenia, wykraczają poza wynikający z art. 149 ust. 1 Konstytucji RP zakres zadań ministra polegający na „kierowaniu działem administracji rządowej”.
Rzecznik zakwestionował we wniosku również przepis art. 12 Prawa o prokuraturze, który - w zaskarżonym zakresie - przewiduje możliwość udostępnienia informacji z konkretnej sprawy osobom nie pełniącym funkcji organów władzy publicznej, jeżeli informacje takie mogą być istotne dla bezpieczeństwa państwa i jego prawidłowego funkcjonowania oraz informacji z toczącego się postępowania przygotowawczego, mając na uwadze ważny interes publiczny.
Zdaniem Rzecznika niezgodne z konstytucyjnym prawem do prywatności i autonomii informacyjnej jednostki jest rozwiązanie, które uprawnia Ministra Sprawiedliwości, sprawującego urząd Prokuratora Generalnego, do udostępniania informacji z konkretnej sprawy osobom, które nie pełnią funkcji publicznych, a także do przekazania mediom – bez wymogu uzyskania zgody prokuratora prowadzącego postępowanie – informacji z toczącego się postępowania przygotowawczego.
Wobec cofnięcia przez Rzecznika Praw Obywatelskich wniosku Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie. Decyzja Rzecznika uzasadniona jest dokonanymi zmianami w składzie orzekającym Trybunału Konstytucyjnego, które nie mają podstawy prawnej w obowiązujących przepisach, a także wprowadzeniem do składu orzekającego osób, które zostały wybrane z naruszeniem Konstytucji.