Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przepisów dotyczących ekstradycji obywateli polskich do Stanów Zjednoczonych.

Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego zwraca się o wyjaśnienie charakteru prawnego decyzji Ministra Sprawiedliwości podejmowanych w przedmiocie ekstradycji obywatela polskiego do Stanów Zjednoczonych. W ocenie Rzecznika zasadna jest taka interpretacja przepisów, która pozwalałaby na kontrolę tych decyzji.

Postępowanie ekstradycyjne składa się z trzech etapów. Pierwszy etap następuje po złożeniu przez organ państwa obcego wniosku o wydanie osoby ściganej w celu przeprowadzenia przeciw niej postępowania karnego lub wykonania orzeczonej co do niej kary (środka zabezpieczającego) i toczy się przed prokuratorem. Następnie prokurator wnosi sprawę do sądu okręgowego, który wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku (w kwestii dopuszczalności przekazania). Minister Sprawiedliwości natomiast wydaje ostateczną decyzję w przedmiocie ekstradycji.

Zgodnie z art. 55 ust. 2 Konstytucji RP ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

Problematykę ekstradycji do Stanów Zjednoczonych reguluje umowa o ekstradycji z 10 lipca 1996 r. zawarta między Polską a Stanami Zjednoczonymi (Dz. U. z 1999 r., nr 93, poz. 1066). Zgodnie z art. 4 ust. 1 umowy, żadne z umawiających się państw nie jest zobowiązane do wydawania własnych obywateli, jednakże organ wykonujący w państwie wezwanym będzie mógł dokonać wydania takich osób, jeżeli według jego uznania będzie to właściwe i możliwe.

Umowa ta była przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego wskutek skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu skargi zakwestionowano zgodność art. 4 ust. 1 umowy z postanowieniami Konstytucji RP. Zdaniem skarżącego, możliwość ekstradycji obywatela polskiego nie wynika z treści umowy międzynarodowej, która odsyła do systemu prawa i pozostawia rozstrzygnięcie dopuszczalności ekstradycji obywatela polskiego urzędnikowi w ramach uznania administracyjnego, bez klarownych przesłanek takiego uznania. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 września 2011 r. (SK 6/10) nie podzielił tych argumentów i orzekł, że postanowienia umowy są zgodne z Konstytucją RP. Do wyroku zgłoszone zostały cztery zdania odrębne.

Jeden z sędziów TK zwrócił uwagę na problem charakteru decyzji Ministra Sprawiedliwości wydawanych w przedmiocie wniosku o ekstradycję obywatela polskiego. W zdaniu odrębnym wskazał na możliwość zaskarżenia do wojewódzkiego sądu administracyjnego postanowienia Ministra Sprawiedliwości o ekstradycji do Stanów Zjednoczonych. Ponadto zauważył, że nie można całkowicie wykluczyć możliwości odpowiedniego zastosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, w szczególności w zakresie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

W piśmie z 30 maja 2016 r. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości wskazał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 września 2011 r. (SK 6/10) przesądził, że postępowanie prowadzone przez Ministra Sprawiedliwości jest prowadzone na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego. Jest to postępowanie szczególne, także z tego względu, że nie mają do niego zastosowania przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące innych kwestii np. środków dowodowych. Rozstrzygnięcie przez Ministra Sprawiedliwości wniosku o ekstradycję wydane na podstawie art. 603 § 5 k.p.k. nie jest decyzją administracyjną. Ma ono postać postanowienia, mimo że wspomniany przepis nie określa formy, w jakiej rozstrzygnięcie takie powinno nastąpić. Od rozstrzygnięcia Ministra Sprawiedliwości kodeks postępowania karnego nie przewiduje środka odwoławczego. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w zakresie charakteru postępowania przed Ministrem Sprawiedliwości i ostatecznego charakteru rozstrzygnięcia znalazło akceptację nie tylko w doktrynie, lecz także w orzecznictwie odnoszącym się do spraw ekstradycji osób ściganych z Polski do USA.