Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie procedury profilowania bezrobotnych z dnia 2016-12-07.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie procedury profilowania bezrobotnych.
Rzecznik skierował wniosek do TK o stwierdzenie niezgodności przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie, w jakim pomija wprowadzenie adekwatnego środka zaskarżenia czynności ustalenia dla bezrobotnego profilu pomocy, wybranych przepisów ustawy o promocji zatrudnienia oraz przepisu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie profilowania pomocy dla bezrobotnego z Konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Profilowanie, będące procesem prowadzonym na istniejących danych osobowych, prowadzącym do zakwalifikowania danej osoby do jakiejś konkretnej kategorii, będzie działaniem polegającym na przetwarzaniu danych osobowych. Z tego względu, w ocenie Rzecznika, profilowanie, jako proces polegający na przetwarzaniu danych osobowych jest materią zastrzeżoną dla ustawy. Wynika to zarówno z konieczności zachowania ustawowej formy dla ograniczeń prawa do prywatności i autonomii informacyjnej jednostki (art. 47 oraz art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji), jak i prawa jednostki do nieudostępnienia informacji jej dotyczących, chyba że taki obowiązek wynika z ustawy (art. 51 ust. 1 Konstytucji).
Z uwagi na powyższe, wątpliwości Rzecznika budzi przeniesienie części regulacji dotyczącej profilowania osób bezrobotnych do aktu prawnego rangi rozporządzenia. Całościowe przekazanie uregulowania sposobu ustalania profilu do rozporządzenia jest sprzeczne z wymogiem określenia bezpośrednio w treści ustawy wszystkich zasadniczych elementów regulacji, co jest szczególnie doniosłe w wypadku, gdy dane normy dotyczą praw i wolności jednostek, w tym wypadku prawa do prywatności oraz autonomii informacyjnej. Przedmiotowe przepisy budzą również wątpliwości pod kątem zgodności z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Za naruszenie tego przepisu musi być uznane takie ukształtowanie upoważnienia ustawowego, które pozostawia organowi upoważnionemu do wydania aktu możliwość dowolnego, niczym nieograniczonego, wyboru sposobu regulacji.
W ustawie nie została także przewidziana możliwość zakwestionowania przyporządkowania bezrobotnego do konkretnego profilu, mimo że prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wynika wprost z 78 ustawy zasadniczej. Brak takiej regulacji prowadzi, w ocenie Rzecznika, do naruszenia wskazanego wzorca kontroli, wynikającego zarówno z Konstytucji, jak i z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
W rezultacie ocena profilowania bezrobotnych, z uwagi na zakres danych zbieranych w trakcie procedury, musi podlegać ocenie pod kątem zgodności ze standardem konstytucyjnym.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego choć samo profilowanie nie jest zaskarżalne, to organy administracji i sądy administracyjne uwzględniają zarzuty w sprawie tej czynności w ramach kontroli decyzji administracyjnych dotyczących bezrobotnych. Dodatkowo organy administracji są także zobowiązane do rozpatrzenia wniosków o zmianę profilu składanych przez bezrobotnych. Zdaniem Trybunału brak odrębnego środka zaskarżenia jest zgodny z Konstytucją. Ponadto, Trybunał uznał, że nie jest prawdą, że bezrobotni nie mają żadnej możliwości ochrony swoich praw w razie zastrzeżeń co do sposobu przeprowadzenia profilowania albo niezadowolenia z jego wyników. Przysługujące im możliwości są jednak albo odroczone w czasie albo nieskodyfikowane.
W odniesieniu do drugiego zarzutu tj. pozaustawowego określenie zakresu i trybu przetwarzania danych osobowych podczas profilowania bezrobotnych Trybunał uznał, że zaskarżona regulacja narusza wymóg ustawowej regulacji zasad i trybu zbierania informacji o jednostkach. Pozwala ona na uregulowanie w rozporządzeniu zakresu danych zbieranych w trakcie profilowania, a także sposobu ich pozyskiwania, przetwarzania, poprawiania i udostępniania. W rezultacie rzeczywistą podstawą udostępnienia przez bezrobotnego informacji urzędowi pracy nie jest ustawa, lecz rozporządzenie. Zdaniem Trybunału w obszarze przetwarzania danych osobowych konstytucyjne zastrzeżenie wyłączności ustawy należy pojmować dosłownie, z wykluczeniem możliwości subdelegacji. Ponadto, regulacja ta miała uwzględnić potrzebę „zwiększenia szans bezrobotnego na rynku pracy”, ale nie wynikają z niego w praktyce żadne konkretne ograniczenia czy wskazówki co do treści rozporządzenia. Na jego podstawie nie da się na przykład rozstrzygnąć, jakie narzędzia i metody powinny być podstawą profilowania, jaki powinien być zakres i stopień szczegółowości zbierania informacji o bezrobotnych czy jaki kształt powinna mieć procedura postępowania z tymi danymi.