Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie opodatkowania darowizn przekazywanych na rzecz wychowanków rodzin zastępczych przez ich rodziców zastępczych.

Obecne regulacje prawne dotyczące podatku od spadków i darowizn powodują, że w rodzinie zastępczej nie można korzystać z ulg i zwolnień przewidzianych dla zstępnych i wstępnych, określonych w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. W myśl przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Brak analogicznych zwolnień w podatku od spadków i darowizn w rodzinach zastępczych jest przez nie odbierany jako krzywdzący i niesprawiedliwy. Takie rodziny podejmują próbę stworzenia dziecku zastępczemu bezpiecznego, trwałego środowiska rodzinnego, w którym będzie mogło przebywać aż do osiągnięcia dorosłości. Często rodzice zastępczy gotowi są wspierać swoich wychowanków również w dorosłym życiu i ułatwić im usamodzielnienie się np. poprzez przekazanie mieszkania lub wyposażenia. W takich przypadkach konieczność uregulowania podatku okazuje się dużym obciążeniem finansowym dla wychowanków, a także rodziców zastępczych, chcących ich wesprzeć finansowo w tym obowiązku.

Rzecznik przypomniał, że w dziedzinie prawodawstwa podatkowego szczególne znaczenie ma nakaz urzeczywistniania sprawiedliwości społecznej, którego przejawem jest postulat tzw. sprawiedliwości podatkowej. Ponadto, powinnością Państwa jest tworzenie takich regulacji prawnych, które zagwarantują harmonijny rozwój dzieci i ich przyszłą samodzielność życiową. Jednym z rozwiązań przyczyniających się do tego byłoby, w opinii Rzecznika, rozszerzenie zwolnienia w podatku od spadków i darowizn na dzieci wychowywane w rodzinach zastępczych. Rola rodzin zastępczych nie ogranicza się bowiem do zapewnienia dzieciom tymczasowej opieki, ale polega również na pomocy w ich usamodzielnianiu się.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie, a w szczególności o rozważenie możliwości nowelizacji u.p.s.d. w postulowanym zakresie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 9 stycznia 2017 r. wyjaśnił, że katalog ulg i zwolnień zawarty w przepisach ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn został tak sformułowany, aby preferował osoby o najbliższym stopniu pokrewieństwa. Ulgi i zwolnienia w podatkach stanowią wyjątki od zasady powszechności i równości opodatkowania i powinny być interpretowane zawężająco. W ocenie resortu ustawodawca, rozróżniając w katalogu ulg i zwolnień dwa systemy zwolnień: dla rodzin zastępczych i dla rodzin naturalnych, respektuje zarówno zasadę dbałości państwa o dobro rodziny wywiedzioną z art. 71 Konstytucji, jak i zasadę powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 84 Konstytucji. Dla tzw. rodzin zastępczych ustawodawca przewidział zwolnienie o węższym zakresie, które nie jest jednak obwarowane żadnymi warunkami poza koniecznością przeznaczenia otrzymanych dóbr na cele związane bezpośrednio ze sprawowaniem pieczy zastępczej w określonym czasie. Sekretarz Stanu wskazał ponadto, że w polskim systemie opieki nad dzieckiem i rodziną, instytucja rodziny zastępczej pełni inną funkcję, niż rodzina naturalna, o czym świadczy chociażby fakt możliwości pobierania wynagrodzenia z tego tytułu. W konsekwencji, różnie są uregulowane kwestie podatkowe, w tym także w zakresie nieodpłatnego przekazywania majątku. Podkreślenia wymaga również fakt, że osoby wychowujące się w rodzinach zastępczych zachowują prawo do nieopodatkowanego nabycia majątku po swoich najbliższych krewnych, po spełnieniu warunków określonych w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przedstawiciel resortu finansów przypomniał, że podatnikiem podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia darowizny jest wyłącznie dziecko wychowywane w rodzinie zastępczej, a nie osoby tworzące tę rodzinę. Co więcej, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, naczelnik urzędu skarbowego może udzielić, na wniosek podatnika, indywidualnych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.