Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Pełnomocnika Rządu do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania w sprawie nieprawidłowości w procesie rejestracji stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Z uwagi na liczne, nowe skargi obywateli i doniesienia medialne Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie podjął temat problemów dotyczących rejestracji stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

Przedstawiciele organizacji pozarządowych podnoszą, że praktyka działania organów rejestrowych często w istotny sposób utrudnia proces rejestracji stowarzyszeń. Wśród nieprawidłowości wymienia się: praktykę przedłużania postępowania rejestrowego, np. poprzez wielokrotne wzywanie do dokonywania zmian w statucie, niepodejmowanie żadnych działań czy też wyznaczanie zbyt krótkiego terminu do uzupełnienia wniosków. W przypadku organizacji pozarządowych 7-dniowy termin do uzupełnienia wniosku często okazuje się trudny do dotrzymania, z uwagi na konieczność zebrania walnego zgromadzenia. W ocenie Rzecznika zasadne byłoby dostosowanie procedury wzywania o uzupełnienie wniosku o wpisanie do rejestru do specyfiki podmiotów wnioskujących o taki wpis.

Inny problem w przedmiotowym zakresie dotyczy składanych przez organizacje pożytku publicznego wniosków o rozszerzenie działalności statutowej. Często zdarza się bowiem, że sąd rejestrowy oczekuje potwierdzenia prowadzenia nowego rodzaju działalności przez określony czas. Tego rodzaju praktyka powoduje konieczność prowadzenia działalności pozastatutowej i uniemożliwia organizacjom pożytku publicznego pozyskiwanie dofinasowania w tym zakresie. Ponadto w procesie rejestracji nierzadko dochodzi do sytuacji, iż na wniosek organu, który sprawować będzie nadzór, stowarzyszeniom stawiane są wymagania niewynikające z przepisów prawa. Zdaniem Rzecznika należałoby wprowadzić mechanizm pozwalający na zajęcie stanowiska w sprawie postanowień statutu właściwemu organowi nadzoru podczas procedury rejestracyjnej.

Rzecznik wskazał, iż grupą stowarzyszeń, dla których proces rejestracji jest szczególnie utrudniony są stowarzyszenia ogrodowe inne niż Polski Związek Działkowców. Mimo że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 lipca 2012 r. (sygn. akt K 8/10) uznał zarówno prawny, jak i faktyczny monopol PZD za niezgodny z konstytucyjną wolnością zrzeszania się, to procedura wyodrębniania się stowarzyszeń ogrodowych ze struktur PZD wciąż jest bardzo uciążliwa w przypadku dużych ogrodów działkowych i w praktyce uniemożliwia wyodrębnienie się stowarzyszeń działających w takich ogrodach. W związku z powyższym szczególnego znaczenia nabiera konieczność realizacji wyrażonej w art. 58 Konstytucji wolności zrzeszania się, która stanowi podstawę budowania i rozwijania społeczeństwa obywatelskiego.

Rzecznik zwrócił się do Pełnomocnika Rządu z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie oraz rozważenie zasadności podjęcia działań legislacyjnych mających na celu usprawnienie procedury rejestracji stowarzyszeń.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Traktowania w piśmie z 23 marca 2017 r. zgodził się, że istnieje konieczność podjęcia działań legislacyjnych w zakresie zmiany przepisów ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, tak aby zoptymalizować proces rejestracji stowarzyszeń. Wskazał jednakże, że nowelizacja Prawa o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw zniosła część barier zniechęcających obywateli do aktywności społecznej, poprzez m.in. skrócenie terminu na rozpatrzenie przez sądy rejestrowe wniosków o wpis stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Co do zasady wniosek ten powinien być rozpatrzony niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni. Niedochowanie tego terminu może skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną referenta, a także wniesieniem przez stronę skargi na przewlekłość postępowania. Odnosząc się do kwestii niewyznaczenia przez sąd rejestrowy posiedzenia wyjaśniającego w związku z rejestracją stowarzyszenia „Lex super omnia”, Pełnomocnik Rządu zauważył, że Prawo o stowarzyszeniach stanowi w tym zakresie, że sąd wyznacza posiedzenie wyjaśniające, o ile uzna za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń przed wydaniem postanowienia o wpisie. Zapewnił także, że wszystkie propozycje legislacyjne dotyczące działalności organizacji pozarządowych będą przedmiotem pogłębionej analizy oraz dyskusji z interesariuszami oraz właściwymi działowo ministrami w ramach prac nad Narodowym Programem Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.