Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Energii w sprawie odpowiedzialności odbiorcy za nielegalny pobór paliw lub energii.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje skargi od odbiorców paliw lub energii, którzy podnoszą, że zostali bezzasadnie obciążeni odpowiedzialnością za uszkodzenie urządzenia pomiarowego, a w konsekwencji wysokimi opłatami z tytułu nielegalnego poboru paliw lub energii na rzecz przedsiębiorstw energetycznych.

Treść powyższych skarg oraz analiza orzecznictwa sądów cywilnych w tego typu sprawach skłaniają do wniosku, że obowiązujące uregulowania prawne w zakresie odpowiedzialności z tytułu nielegalnego poboru paliw lub energii pozostawiają odbiorców bez właściwej ochrony prawnej. Są oni pozbawieni możliwości uwolnienia się od zarzutu nielegalnego poboru paliw lub energii oraz od odpowiedzialności finansowej w razie stwierdzenia przez przedstawicieli przedsiębiorstwa uszkodzenia urządzenia pomiarowego.

Stwierdzenie przez pracowników przedsiębiorstwa energetycznego uszkodzenia licznika np. jego zarysowania czy wgniecenia skutkuje pasmem problemów. Przedsiębiorstwo energetyczne kieruje do odbiorcy paliw lub energii żądanie uiszczenia opłaty obliczonej zgodnie z taryfą wskazując, że miała miejsce ingerencja w układ pomiarowo-rozliczeniowy, która mogła mieć wpływ na zafałszowanie pomiarów. Spory pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi a odbiorcami, w szczególności spory dotyczące rozliczeń, również z tytułu nielegalnego poboru paliw lub energii, są sporami cywilnoprawnymi, poddanymi pod rozstrzygnięcie sądów powszechnych. Należności z tytułu opłaty, stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu podlegają ściągnięciu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Najczęściej przedsiębiorstwa żądają od odbiorcy opłaty za nielegalny pobór paliw lub energii w wysokości wynikającej z obowiązującej taryfy. Wysokość tej opłaty jest oderwana od wielkości szkody rzeczywistej, poniesionej przez przedsiębiorstwo.

Odbiorcy paliw lub energii napotykają problemy w dowodzeniu swoich racji i nie mogą doprowadzić do zwolnienia się z odpowiedzialności za uszkodzenie licznika. Ponadto, obciążani są opłatami z tytułu nielegalnego poboru nawet wówczas, gdy nie można ustalić, kiedy powstało uszkodzenie licznika. Ich odpowiedzialność jest rozciągana na okres, gdy użytkownikiem nieruchomości i odbiorcą paliw lub energii była inna osoba (np. poprzedni właściciel nieruchomości, spadkodawca).

W ocenie Rzecznika trudności dowodowe nie powinny uzasadniać obciążania odbiorcy wszelkim ryzykiem związanym z funkcjonowaniem układu pomiarowo-rozliczeniowego. Prawa i interesy odbiorców paliw lub energii nie są obecnie wystarczająco chronione i wymagają wzmocnienia. Odpowiedzialność z tytułu nielegalnego poboru energii, która skutkuje obciążeniem finansowym, powinna opierać się na jasno określonych przesłankach, które mogą zostać udowodnione. Stan prawny nie powinien stwarzać luzów interpretacyjnych, które w efekcie prowadzą do obciążania odbiorców odpowiedzialnością finansową, na podstawie domniemań faktycznych, często tylko z powodu wykrycia uszkodzenia licznika.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz zainicjowanie działań legislacyjnych w kierunku zmiany aktualnego stanu prawnego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Energii w piśmie z 21 grudnia 2017 r. poinformował, że w ocenie Ministerstwa przerzucenie ciężaru dowodowego na przedsiębiorstwo energetyczne stwarza poważne ryzyko powrotu nielegalnego poboru paliw i energii. Przedsiębiorstwo energetyczne, którego pracownicy nie są obecni na miejscu zdarzenia, ma dużą trudność w udowodnieniu, czy ingerencja w układ pomiarowo-rozliczeniowy nastąpiła z powodów zależnych od danego odbiorcy, czy też wyłącznie z tytułu udziału osoby trzeciej, za który odbiorca ten nie ponosi odpowiedzialności. W ocenie Ministra możliwości odbiorcy w zakresie kontroli, nawet wizualnej, stanu urządzeń pomiarowych są znacznie większe niż przedsiębiorstwa energetycznego, którego pracownik w najlepszym przypadku raz w miesiącu może dokonać takiej kontroli i zarazem oceny. Minister dodatkowo zauważył, że w przypadku nielegalnego poboru paliw czy energii ingerencja w licznik wymaga czynności precyzyjnych, które wymagają wiedzy fachowej i zachowania zasad ostrożności, związanych z instalacją, a dodatkowo wymagają czasu na ich przeprowadzenie. Nie są to zatem zwykłe akty wandalizmu czy uszkodzenia układu pomiarowego powstałe w wyniku losowych wypadków, które w ocenie Ministra mają charakter jednostkowy i nie mogą stanowić podstawy do zmiany stanu prawnego, który służy ochronie interesów wszystkich odbiorców. W związku z trudnościami dowodowymi związanych z nielegalnym poborem energii Minister uznał, że na chwilę obecną najlepszym rozwiązaniem, mogącym w dużym stopniu zapobiec temu zjawisku, są liczniki zdalnego odczytu, użycie których w innych państwach członkowskich UE znacznie przyczyniło się do ograniczenia nielegalnego poboru paliw i energii. Minister poinformował, że w Ministerstwie Energii przygotowano projekt stosownej ustawy, wdrażającej system inteligentnego opomiarowania. Ze względu na procedowaną nowelizację dyrektywy 2009/72/WE, która będzie szczegółowo regulowała zagadnienie systemu inteligentnego opomiarowania wstrzymano pracę na projektem w związku z oczekiwaniem na ostateczny kształt przepisów prawa unijnego.