Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zainicjowania zmian legislacyjnych w celu nowelizacji tzw. ustawy lutowej z dnia 2018-10-12.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zainicjowania zmian legislacyjnych w celu nowelizacji tzw. ustawy lutowej.
W wystąpieniu z dnia 12 stycznia 2017 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przesłanki domicylu określonej w art. 8 ust. 2a ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa), wskazując, że powyższa przesłanka, w odniesieniu do osób, które zmarły w wyniku represji radzieckich organów państwowych po dniu 5 lutego 1946 r., nie realizuje w pełni standardów konstytucyjnych wynikających przede wszystkim z zasady równości podmiotów wobec prawa.
Jak wynika z przepisów ustawy lutowej, jednym z warunków uzyskania uprawnień do odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę wyrządzonych represjami radzieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jest to, by osoba represjonowana mieszkała w chwili składania wniosku, bądź w chwili śmierci, w Polsce. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy represjonowany mieszka obecnie lub mieszkał w chwili śmierci w obecnych granicach Państwa Polskiego, tj. granicach ustalonych dnia 5 lutego 1946 r. z późniejszymi zmianami, chyba, że zgon nastąpił przed tą datą.
Ustawodawca w katalogu osób uprawnionych do ubiegania się o odszkodowanie pominął zatem osoby, które były obywatelami Polski i zginęły podczas walki o jej niepodległość. Ich działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego została rozpoczęta na terytorium Polski, ale następnie wskutek przesunięcia granic była już kontynuowana po 1946 r. poza terytorium państwa polskiego. Pomimo, że nie zmieniali swojego miejsca zamieszkania, okazało się po 1946 r., że znajdowało się ono poza granicami Polski.
Mając na uwadze, że te osoby walczyły na rzecz niepodległości naszego Kraju i w związku z tym poniosły śmierć, w opinii Rzecznika nieuzasadnione jest pozostawianie ich poza zakresem osób uprawnionych do odszkodowania. O ile bowiem przesłankę domicylu można uznać za uzasadnioną w stosunku do osób, które były represjonowane i same składają wniosek o odszkodowanie (oznacza to bowiem, że przeżyły owe represje, doczekały odzyskania przez Polskę niepodległości i miały możliwość podjęcia decyzji co do zamieszkania w Polsce) – o tyle w odniesieniu do osób, które poniosły śmierć wskutek represji radzieckich organów ścigania za walkę o niepodległy byt Państwa Polskiego, a mieszkały i zmarły na terenach, które Polska utraciła dopiero w lutym 1946 r. – przesłanka domicylu w chwili śmierci jest nieracjonalna, nadmierna i powoduje faktyczne wykluczenie możliwości dochodzenia roszczeń przez osoby najbliższe dla osób represjonowanych. Rozwiązanie to, zdaniem Rzecznika, może budzić wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnych zasad: zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, a także równości.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o dokonanie analizy przedstawionej problematyki i rozważenie zainicjowania odpowiednich prac legislacyjnych, a także o poinformowanie o zajętym stanowisku w tej materii.