Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie przeprowadzania corocznej indywidualnej oceny służbowej żołnierzy zawodowych.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje skargi dotyczące przeprowadzania w trybie art. 26 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (dalej jako: ustawa) corocznej indywidualnej oceny służbowej żołnierzy zawodowych. Obowiązek ten dotyczy również żołnierzy przebywających na długoterminowych zwolnieniach lekarskich w okresie objętym opiniowaniem. Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie opiniowania służbowego żołnierzy zawodowych (dalej jako: rozporządzenie) opiniowaniem obejmuje się żołnierza, który do 15 sierpnia danego roku przez okres co najmniej sześciu miesięcy wykonywał obowiązki na stanowisku służbowym, o którym mowa art. 26 ust. 5 pkt 1 ustawy. Opiniowanie to ma ocenić jego wywiązywanie się z obowiązków pełnionych na stanowisku służbowym. Właściwi przełożeni, kierując się m.in. „wytycznymi” dyrektora Departamentu Kadr MON z dnia 12 sierpnia 2014 r. sygn. DK/I/9893/14, do okresu wykonywania obowiązków służbowych uwzględnianego w opiniowaniu, zaliczają łączny czas przebywania żołnierza na zwolnieniu lekarskim.

Praktyka taka, w ocenie Rzecznika, koliduje z treścią art. 26 ust. 5 pkt 1 ustawy w zw. z § 2 pkt 1 i § 5 pkt 1 rozporządzenia. Generuje bowiem konieczność wystawiania przedmiotowej opinii mimo braku podstaw do jej wydania, bowiem żołnierz przebywając na długoterminowym zwolnieniu lekarskim, z natury rzeczy nie wywiązuje się z obowiązków służbowych. Ocena takich kryteriów jak jakość i terminowość wykonywania obowiązków i zadań, dyspozycyjność, samodzielność i inicjatywa oraz planowanie i organizacja pracy wobec żołnierza, który jest nieobecny wydaje się nieuprawniona.

Rzecznik zauważył, że realizacja opiniowania żołnierzy zgodnie z powołanymi wyżej wytycznymi Departamentu Kadr MON ingeruje w dostęp do służby publicznej, w tym prawo do rzetelnej oraz sprawiedliwej oceny ich służby i może skutkować wobec nich negatywnymi konsekwencjami służbowymi, włącznie ze zwolnieniem z zawodowej służby wojskowej. Zgodnie bowiem z art. 111 pkt 6 ustawy żołnierza zawodowego zwalnia się z zawodowej służby wojskowej wskutek otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej. Stosownie do art. 112 ust. 1 pkt 4 ustawy żołnierza zawodowego można zwolnić z zawodowej służby wojskowej wskutek otrzymania dostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej.

W opinii Rzecznika istniejący aktualnie w Siłach Zbrojnych sposób oceniania żołnierzy zawodowych, przebywających na długotrwałych, usprawiedliwionych zwolnieniach lekarskich nie zapewnia odpowiednich gwarancji praworządności decyzji o zwolnieniu ze służby, z uwagi na niedostateczną ocenę ogólną wyrażoną w opinii służbowej.

Dodatkowo Rzecznik wskazał, że problemem wymagającym zbadania jest wysoki stopień skomplikowania treści pytań zawartych w formularzu, w oparciu o który formułowana jest przedmiotowa opinia służbowa. Wielu dowódców – zwłaszcza podstawowych szczebli dowodzenia – twierdzi, że formularz ten jest mało precyzyjny oraz dający zbyt szeroki margines dowolności w formułowaniu wymaganych w nim ocen.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie przedstawionego problemu i podjęcie niezbędnych działań zmierzających do jego rozwiązania.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 20 lutego 2019 r. wskazał, że zdrowie żołnierzy zawodowych, jak również bezpośrednio związana z nim sprawność fizyczna i psychiczna, która przekłada się na gotowość do wykonywania zadań służbowych, jest podstawowym atrybutem, a zarazem wymogiem stawianym zdecydowanej większości żołnierzy zawodowych. Jeżeli właściwa wojskowa komisja lekarska orzeknie zdolność do dalszego pełnienia zawodowej służby wojskowej przez danego żołnierza, a mimo to pozostaje on na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, to jego przydatność do dalszego pełnienia zawodowej służby wojskowej na zajmowanym stanowisku służbowym może zostać zweryfikowana w ramach corocznego procesu opiniowania służbowego. Resort obrony narodowej dokłada wszelkich starań, by proces opiniowania służbowego żołnierzy zawodowych przebiegał prawidłowo, a przepisy regulujące tę materię były jednolicie interpretowane i stosowane. Sekretarz Stanu zauważył, że podnoszona w piśmie Rzecznika kwestia dyspozycyjności żołnierza zawodowego nie jest jedynym i na pewno nie decydującym kryterium determinującym wysokość oceny uzyskiwanej przez niego w toku opiniowania służbowego. Za nieuzasadnioną należy zatem uznać tezę, zgodnie z którą żołnierz przebywający na zwolnieniu otrzymuje ogólną ocenę niedostateczną lub dostateczną, stanowiącą podstawę jego zwolnienia z zawodowej służby wojskowej. Obowiązujące przepisy prawa przewidują również aktywny udział żołnierza opiniowanego w procesie opiniowania służbowego. Jednym z podstawowych uprawnień żołnierza jest bowiem prawo do wniesienia odwołania od opinii służbowej. Ponadto żołnierz, który w ostatecznej opinii służbowej uzyskał ocenę ogólną niedostateczną, może wystąpić do dowódcy jednostki wojskowej z wnioskiem o zweryfikowanie tej opinii. W ocenie resortu obrony narodowej, stopień skomplikowania treści zawartych w arkuszu opinii służbowej nie powinien nastręczać jakichkolwiek problemów. Formułowany zarzut o jego nieczytelności i małej precyzyjności, bez przedstawienia stosownych dowodów, jest zatem krzywdzący i bezzasadny.