Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i Prezydenta m.st. Warszawy w sprawie sytuacji osób dotkniętych kryzysem bezdomności.

Zjawisko bezdomności godzi w fundamentalną wartość konstytucyjną, jaką jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka oraz stwarza zagrożenie dla innych istotnych wartości, jak życie i zdrowie ludzkie. Wśród priorytetów Rzecznika Praw Obywatelskich znajduje się przeciwdziałanie temu zjawisku. Tymczasem wnioski płynące z prac Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności oraz docierające do Biura RPO informacje, że wciąż zdarzają się przypadki bezdomnych pacjentów wypisywanych ze szpitali bez uprzedniego uzyskania skierowania do schroniska dla osób bezdomnych świadczącego pomoc opiekuńczą, muszą wzbudzać niepokój. Dochodzi bowiem do sytuacji, gdy osoby wymagające szczególnego wsparcia w okresie rekonwalescencji trafiają do miejsc do tego nieprzygotowanych: schronisk czy noclegowni, które nie dysponują odpowiednim zapleczem i personelem.

W opinii Rzecznika przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać nie tylko w niewystarczającej, w stosunku do potrzeb, liczbie miejsc tymczasowego schronienia w postaci schronisk dla osób bezdomnych, w tym schronisk z usługami opiekuńczymi, ale także w ograniczeniach wynikających z przepisów ustawy o pomocy społecznej. Przepisy te nie przewidują bowiem możliwości interwencyjnego umieszczenia osoby bezdomnej w schronisku, a następnie dopełnienia formalności wynikających z przepisów ustawowych. Określony w u.p.s. w sposób rygorystyczny tryb umieszczenia osoby bezdomnej w schronisku, bez uwzględnienia wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadków odstępstwa od reguły, nie jest dostosowany do istoty bezdomności i powoduje, że realna, często niezbędna, pomoc jest ograniczona.

Zdaniem Rzecznika w przypadku wszystkich osób bezdomnych wypisywanych ze szpitali, także cudzoziemców z nieustalonym statusem pobytowym na terenie Polski, powinna być weryfikowana możliwość ich egzystencji poza szpitalem. W przypadkach uzasadnionych m.in. stanem zdrowia osoby potrzebującej, prawo winno dawać możliwość zastosowania szybkiej ścieżki interwencyjnego umieszczenia na okres rekonwalescencji albo do czasu umieszczenia w zakładzie opiekuńczo-leczniczym czy pielęgnacyjno-opiekuńczym, w schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi. Brak stosownej regulacji w u.p.s. skutkuje niejednokrotnie koniecznością długotrwałej i kosztownej hospitalizacji tych osób.

Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska odnośnie podjęcia stosownych działań prawodawczych. Natomiast Prezydenta m.st. Warszawy Rzecznik poprosił o przedstawienie stanowiska wobec zgłoszonych problemów i postulatów ich rozwiązania.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy w piśmie z 8 kwietnia 2019 r. wskazał, że m.st. Warszawa przygotowuje inwestycje mające na celu stworzenie własnych placówek noclegowych dla osób bezdomnych, z uwzględnieniem schroniska z usługami opiekuńczymi. Odnosząc się do uwag dotyczących barier proceduralnych utrudniających w niektórych przypadkach szybkie udzielenie schronienia, w pełni podzielił zastrzeżenia Rzecznika dotyczące obecnego stanu prawnego w tym zakresie. Zaznaczył przy tym, że przyczyną utrudnień są właśnie rozwiązania ustawowe, a nie wprowadzona w m.st. Warszawie procedura, która jedynie je stosuje i nie stwarza nowych barier ani wymagań, służy zaś uporządkowaniu, ujednoliceniu i usprawnieniu działań w specyficznych warunkach warszawskich. Wynikają one zarówno z nieporównywalnej z innymi gminami skali problemu jak i z ustroju m.st. Warszawy, skutkującego m.in. realizacją zadań pomocy społecznej przez 18 ośrodków pomocy społecznej. Zastępca Prezydenta poinformował również, że pomimo opisanego stanu prawnego, mając na względzie konieczność skutecznego udzielania pomocy osobom bezdomnym, szczególnie w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia ich życia i zdrowia, dopuszczono w ogłoszeniu konkursowym możliwość interwencyjnych przyjęć osób nieposiadających decyzji administracyjnych o udzieleniu schronienia.