Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie skuteczności środków odwoławczych dotyczących rozstrzygnięć w przedmiocie stosowania i przedłużania tymczasowego aresztowania.

W 2019 r. ukazały się dwa raporty organizacji pozarządowych dotyczące praktyki stosowania oraz przedłużania stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce. Ich analiza prowadzi do wniosku, że przewlekłość stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce staje się ponownie problemem systemowym. Świadczy o tym przede wszystkim liczba aresztowanych, która osiągnęła poziom ponad 10% całkowitej liczby osób osadzonych. Wzrasta także długość tymczasowych aresztowań. W Polsce oskarżeni muszą czekać w areszcie śledczym na prawomocny wyrok średnio 9 miesięcy, tymczasem w większości krajów UE średnia nie przekracza 6 miesięcy. Ponadto, najważniejszą wadą postanowień sądów o zastosowaniu tymczasowego aresztowania są lakoniczne, wręcz pozorne uzasadnienia. Ani oskarżony, ani jego obrońca, często nie są w stanie dowiedzieć się, dlaczego sąd zdecydował się zastosować ten najbardziej dolegliwy środek zapobiegawczy. Co ważne, wbrew przepisom, z treści uzasadnień często nie wynika, aby rozważane były wolnościowe alternatywy dla tymczasowego aresztowania i okoliczności świadczące o tym, że należy odstąpić od izolacji oskarżonego.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał, że w postanowieniu z dnia 17 lipca 2019 r., (sygn. akt S 3/193), Trybunał Konstytucyjny zasygnalizował Sejmowi RP istnienie uchybień w prawie dotyczących stosowania tymczasowego aresztowania ze względu na surowość kary grożącej oskarżonemu (art. 258 § 2 k.p.k.) oraz braku jednoznacznie określonych przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie (art. 263 § 7 k.p.k.), których usunięcie jest niezbędne do zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Szczególnego podkreślenia wymaga, że w postanowieniu tym Trybunał wprost stwierdził,że obowiązywanie zarówno art. 258 § 2 k.pk., jak i art. 263 § 7 k.p.k. jest nie do pogodzenia z przepisami Konstytucji. Pomimo wagi przedstawionego problemu i wystąpienia RPO skierowanego w tym przedmiocie do Ministra Sprawiedliwości, Rzecznik dotychczas nie otrzymał odpowiedzi w tej sprawie.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o zajęcie stanowiska odnośnie przedstawionych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 3 czerwca 2020 r. wskazał, że odpowiedzi w przedmiotowej kwestii udzielono Rzecznikowi pismem z 21 sierpnia 2018 r. będącym reakcją na poprzednie wystąpienie RPO. W ocenie resortu aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące stosowania i przedłużania środków zapobiegawczych w postaci tymczasowego aresztowania są zgodne ze standardami konwencyjnymi i nie wymagają w tym zakresie podjęcia inicjatywy legislacyjnej. Zapewniono ponadto, że działania podejmowane przez Ministra Sprawiedliwości w ramach zewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością sądów powszechnych dają gwarancję pełnego zabezpieczenia praw i wolności uczestników postępowania karnego i przyczyniają się do wyeliminowania przypadków nadmiernej długości tymczasowych aresztowań.