Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego z dnia 2020-12-03.
Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich projekt rozwiązań ustawodawczych w tym w przedmiocie ustanowienia prawa do odszkodowania i zadośćuczynienia za oczywiście niesłuszne postawienie zarzutów oraz oczywiście niesłuszne oskarżenie, a także w przedmiocie przywrócenia długości okresu przedawnienia roszczeń opisanych w Rozdziale 58 Kodeksu postępowania karnego - do trzech lat w pełni odpowiada intencjom zawartym w propozycjach RPO przesłanych w piśmie do senackiej komisji ustawodawczej z dnia 10 lipca 2020 roku. W przekonaniu Rzecznika oparcie odpowiedzialności na zasadzie słuszności jest korzystne dla obywateli, gdyż nie będą musieli - dla wszczęcia postępowania odszkodowawczego - uzyskiwać żadnego prejudykatu, a tym bardziej wskazywać konkretnej osoby działającej w strukturach władzy publicznej, która była bezpośrednim sprawcą danej szkody.
Motywem uzasadniającym wprowadzenie odpowiedzialności odszkodowawczej za oczywiście niesłuszne postawienie zarzutów oraz oczywiście niesłuszne oskarżenie powinna być szeroko rozumiana sprawiedliwość. Proponowane rozwiązanie, oprócz spełnienia podstawowej funkcji kompensacyjnej, spełniać będzie także funkcję prewencyjno-wychowawczą, gdyż organy państwa przed postawieniem jednostki w stan oskarżenia, będą zobowiązane zważyć, czy ewentualnym następstwem takiego postąpienia nie będzie konieczność poniesienia odpowiedzialności odszkodowawczej.
Rzecznik pozytywnie ocenił proponowane zmiany: w art. 552 § 1 k.p.k. wyrazów "Oskarżonemu, który" na wyrazy "Temu, kto", w art. 553 § 3 k.p.k., gdzie wyraz "oskarżonego" zastąpiono wyrazem "poszkodowanego" oraz w art. 553a, gdzie wyraz "oskarżonemu" zastąpiono wyrazem "poszkodowanego", gdyż wnioskodawca w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie jest oskarżonym, a tym samym obecnie obowiązujące przepisy w sposób niewłaściwy przypisują mu ten status procesowy.
Jeśli chodzi o modyfikacje proponowane w art. 552 k.p.k., rozważenia wymaga, czy zasadne nie będzie wprowadzenie odrębnych rozwiązań dotyczących sytuacji wniesienia aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego na podstawie art. 55 § 1 k.p.k. (subsydiarny akt oskarżenia) lub art. 59 § 1 k.p.k. (prywatny akt oskarżenia).
Alternatywą dla proponowanego rozwiązania jest wyłączenie prywatnego oskarżenia spod zakresu art. 552 k.p.k. Za rozwiązaniem tym przemawia fakt, że co do zasady przestępstwa ścigane w trybie prywatnoskargowym nie mają wielkiego ciężaru gatunkowego i są zagrożone relatywnie niską sankcją. Ryzyko, że osoba niesłusznie oskarżona poniesie szkodę lub krzywdę jest zatem zmniejszone. Z drugiej zaś strony, ewentualne wprowadzenie możliwości przyznania odszkodowania lub zadośćuczynienia z jednoczesnym regresem Skarbu Państwa względem oskarżyciela prywatnego mogłaby stanowić dla pokrzywdzonych przestępstwem ściganym w trybie prywatnoskargowym dodatkowy element zniechęcający do dochodzenia ich słusznych praw.
Następnie Rzecznik zasugerował konkretne zmiany treści m.in.: art. 553 § 1 k.p.k., art. 554 § 1 k.p.k., art. 555 k.p.k. Natomiast w art. 556 § 1 k.p.k. zaproponował, oprócz zastąpienia wyrazu "oskarżonego" wyrazem "poszkodowanego", dokonać także materialnej zmiany w ten sposób, że w § 1 znalazłoby się także odwołanie do niewątpliwie niesłusznego, postawienia zarzutów lub oskarżenia. Proponowana zmiana sprawi, że wniesione roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne postawienie zarzutów oraz oczywiście niesłuszne oskarżenie stanie się roszczeniem podlegającym dziedziczeniu, podobnie jak inne roszczenia z rozdz. 58 k.p.k.
Zmiany w art. 557 § 1 oraz 558 k.p.k. Rzecznik ocenił jako w pełni prawidłowe pod względem merytorycznym, jak i pod względem techniki legislacyjnej. Zdaniem RPO ograniczenie regresu Skarbu Państwa tylko do bezprawnych działań, których wynikiem stało się niesłuszne skazanie, zastosowanie środka zabezpieczającego, niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie, przedstawienie zarzutów i oskarżenie, w należyty sposób chroni osoby, w tym funkcjonariuszy publicznych działających na podstawie i w granicach przyznanych im uprawnień.