Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu RP w sprawie braku sądowej kontroli środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata lub radcy prawnego z dnia 2020-12-21.
Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu RP w sprawie braku sądowej kontroli środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata lub radcy prawnego.
W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka stosowania przez prokuraturę środków zapobiegawczych w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata lub radcy prawnego. Niedawne wydarzenia oraz doniesienia medialne pokazują możliwość stosowania ich instrumentalnie w sprawach mających kontekst polityczny.
Wskazuje to na konieczność podwyższenia, w ramach postępowania karnego, standardów ochrony osób wykonujących zawód zaufania publicznego - adwokatów oraz radców prawnych - w zakresie stosowania wobec tych osób, w postępowaniu przygotowawczym, środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu, na podstawie art. 276 k.p.k.
Obecnie, zgodnie z art. 250 § 4 k.p.k., środek ten w postępowaniu jurysdykcyjnym stosuje sąd, zaś w postępowaniu przygotowawczym prokurator. W sytuacji zawieszenia w wykonywaniu zawodu, adwokat lub radca prawny nie może wykonywać swojej podstawowej funkcji, tj. reprezentowania klientów przed organami państwa. Zawieszenie w wykonywaniu zawodu uniemożliwia adwokatowi lub radcy prawnemu prowadzenie spraw przed sądem czy prokuraturą. Pozbawia to jego mandantów, w okresie zawieszenia, możliwości uzyskania pomocy prawnej, w tym realizacji konstytucyjnego prawa do obrony za pośrednictwem swojego adwokata (radcy prawnego), który zna sprawę i któremu powierzono w tajemnicy pewne informacje. Ponadto na czas zawieszenia, adwokat prawny traci czynne i bierne prawo wyborcze do organów samorządu
Stosowanie powyższego środka zapobiegawczego w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora budzi zastrzeżenia w świetle faktu, że daje to prokuratorowi możliwość instrumentalnego wykorzystania tej instytucji w celu pozbawienia podejrzanego możliwości prowadzenia skutecznej obrony. Ma to tym większe znaczenie, że w obecnym kształcie ustrojowym nie sposób uznać, że prokuratura korzysta z przymiotu niezależności od władzy wykonawczej.
W opinii Rzecznika konieczne jest zatem zabezpieczenie i podwyższenie gwarancji procesowych osób, które wykonują zawód adwokata lub radcy prawnego. To sąd, zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i w postępowaniu jurysdykcyjnym, powinien być uprawniony do zastosowania tego środka zapobiegawczego wobec adwokata lub radcy prawnego.
Niezależny sąd i niezawisły sędzia, niezaangażowany w realizację funkcji ścigania i oskarżania, zapewnią wyższy standard ochrony idei udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa, do którego została powołana adwokatura (art. 1 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze), czy też ochrony prawnej interesów podmiotów, na których rzecz jest wykonywana pomoc prawna przez radców prawnych (art. 2 ustawy o radcach prawnych).
Dlatego też powierzenie, na wzór tymczasowego aresztowania, możliwości orzekania przez sąd o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata lub radcy prawnego - zważywszy na przedstawione racje - należy uznać za w pełni uzasadnione.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o rozważenie możliwości zainicjowania działań legislacyjnych zmierzających do modyfikacji art. 276 k.p.k.