Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieprawidłowego ukształtowania zasady ne peius w przepisach Kodeksu postępowania karnego z dnia 2021-03-01.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieprawidłowego ukształtowania zasady ne peius w przepisach Kodeksu postępowania karnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że obecnie obowiązujące przepisy procedury karnej w przypadku pominięcia w opisie czynu zabronionego, który został oskarżonemu przypisany w wyroku sądu I instancji, jednego z ustawowych znamion tego czynu zabronionego, uniemożliwiają sądowi odwoławczemu dokonanie korekty opisu czynu na niekorzyść oskarżonego. Taka sytuacja procesowa prowadzi do niesprawiedliwych rozstrzygnięć, gdyż implikuje uniewinnienie oskarżonego, pomimo zgromadzenia w postępowaniu wszystkich dowodów jego winy. Dzieje się tak ponieważ, niezależnie od kierunku zaskarżenia, granice orzekania sądu II instancji wyznaczane są przez zakres zaskarżenia oraz podniesione zarzuty. Oznacza to, że w przypadku wniesienia na niekorzyść oskarżonego przez oskarżyciela publicznego lub profesjonalnego pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego apelacji, w której zarzut pominięcia w opisie czynu dokonanego przez sąd I instancji jednego z ustawowych znamion czynu zabronionego nie został podniesiony, sąd odwoławczy jest zobowiązany wydać wyrok uniewinniający.
Zgodność z ustawą zasadniczą takiego ukształtowania granic zaskarżenia oraz możliwości orzekania sądu odwoławczego w procedurze karnej może budzić wątpliwości, w szczególności w kontekście standardów wynikających z zasady demokratycznego państwa prawnego określonej w art. 2 Konstytucji, w tym wywodzonej z niej zasady zaufania obywatela do państwa, oraz z zasady prawa do sądu określonej w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Jednocześnie, pismem z dnia 3 sierpnia 2019 r., RPO przystąpił do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego z dnia 22 maja 2019 r. (sygn. akt P 15/19), w którym Sąd zmierzał do stwierdzenia niekonstytucyjności wyżej wskazanej konstrukcji prawnej. Rzecznik zaprezentował pogląd prawny w przeważającej części zbieżny ze stanowiskiem pytającego Sądu. W dniu 9 lutego 2021 r. Trybunał Konstytucyjny umorzył jednak to postępowanie stwierdzając brak zaistnienia przesłanek przedmiotowej i funkcjonalnej.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia stosownej inicjatywy ustawodawczej i poinformowanie o stanowisku zajętym w tej materii.