Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej oraz Ministra Edukacji i Nauki w sprawie rozporządzeń obu resortów dotyczących ponownego zamknięcia przedszkoli i żłobków.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi obywateli dotyczące rozporządzeń Ministra Edukacji i Nauki z dnia 26 marca 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz z dnia 8 kwietnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, a także rozporządzeń Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 26 marca 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz z dnia 8 kwietnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Zastrzeżenia obywateli dotyczą trybu, w jakim przyjęto regulacje oraz ich konsekwencji w postaci ograniczenia prawa do nauki w przypadku dzieci, prawa do życia prywatnego członków rodzin, pracy zawodowej rodziców oraz swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Stworzenie możliwości korzystania z przedszkoli jedynie dla wybranych grup społecznych jest traktowane przez Skarżących jako przykład nierównego traktowania obywateli przez organy państwa. We wnioskach formułują oni zarzuty dotyczące nierównego traktowania obywateli oraz ignorowania przez władze publiczne potrzeb innych grup społecznych niż wymienione w nowych regulacjach.

Rzecznik wskazał, iż istnieją ustawowe podstawy do wprowadzania ograniczeń. Upoważnienie ustawowe nie zawiera jednak umocowania dla właściwego ministra do określenia kategorii osób, które w dalszym ciągu mogą korzystać z usług żłobków. W tej kwestii rozporządzenia wykraczają poza zakres upoważnień ustawowych, a tym samym mogą być niezgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz naruszać zasadę równości wobec prawa. W ocenie Rzecznika minister arbitralnie przyznał sobie uprawnienie do różnicowania kategorii podmiotów, które mogą korzystać z opieki żłobkowej.

Rzecznik podkreślił, że brak możliwości skorzystania z usług żłobka, klubu dziecięcego lub opiekuna dziennego uderza zwłaszcza w kobiety. Według danych to kobiety częściej niż mężczyźni korzystają z zasiłku opiekuńczego, w związku z czym są w większym stopniu narażone na utratę pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem.

Dodatkowym problemem jest nieprecyzyjność przepisów rozporządzenia. Treść niektórych z nich jest na tyle niejasna, że może prowadzić do konfliktów w relacjach dyrektor żłobka - rodzice. Dyrektorzy skarżą się, że przepisy pojawiły się zbyt późno, aby dobrze przygotować się do nowej formy działania.

Rzecznik zwrócił się do Ministrów z prośbą o zajęcie stanowiska w odniesieniu do poruszonych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 14 maja 2021 r. wyjaśniła, że przyczyną czasowego zawieszenia funkcjonowania instytucji nad dziećmi w wieku do lat 3, podobnie jak innych wprowadzonych obostrzeń, było zapewnienie ciągłości funkcjonowania służby zdrowia – aby tak się stało należało zapobiec przybywaniu chorych, czyli maksymalnie obniżyć transmisję koronawirusa, konieczne przy tym było również umożliwienie pracy służbom medycznym i służbom mundurowym, a także pozostałym jednostkom i służbom, którym należało zapewnić możliwość nieprzerwanego działania ze względu na realizowane przez nie zadania. W kwestii wątpliwości interpretacyjnych katalogu osób, które mogły w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 wnioskować o objęcie ich dzieci opieką tych instytucji, wskazać należy, że jeżeli rodzic miał wątpliwości, czy jego pracodawca znajduje się we wskazanym wyżej katalogu, mógł wyjaśnić tę kwestię ze swoim pracodawcą, a w przypadku dalszych wątpliwości – z ministerstwem właściwym dla danej dziedziny. Przygotowanie pełnego, precyzyjnego katalogu zawodów lub funkcji nie było możliwe w sytuacji, gdy aktualna wówczas sytuacja epidemiczna wymagała podjęcia szybkich działań.