Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości dotyczące trybu postępowania sądowego w sprawach o alimenty.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na kwestię o istotnym znaczeniu proceduralnym, a jednocześnie mogącą mieć duży wpływ na sytuację wielu rodzin. Chodzi o problematykę rozstrzygania sporów o dostarczanie dzieciom środków utrzymania i wychowania, czyli o problematykę alimentów i postępowania sądowego, mającego na celu ustalenie ich kwoty.

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 4 lipca 2019 r. wprowadziła nową treść art. 5051 KPC, która wywołuje wątpliwości i rozbieżności w praktyce orzeczniczej, bowiem nie jest jasne, jakie świadczenia, inne niż alimenty, miałyby znaleźć się w kategorii "świadczeń z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi" i podlegać rozpoznawaniu w postępowaniu procesowym, w tym w postępowaniu uproszczonym. Ponadto, interpretując przepis art. 5051 § 2 pkt 2 KPC jako wykluczający postępowania alimentacyjne między rodzicami i dziećmi z rozpoznawania w postępowaniu uproszczonym, powstaje pytanie, co z pozwami o alimenty dla dzieci od innych osób, np. dziadków.

Podstawowym problemem jest już istnienie poważnych wątpliwości co do właściwego trybu rozpoznania takich spraw przez sądy. Dodatkowo rozpoznanie sprawy w niewłaściwym trybie, w niewłaściwym składzie (art. 50510 § 1 KPC), może doprowadzić do nieważności postępowania.

Rzecznik jest świadom planów wprowadzenia specjalnego alimentacyjnego postępowania nakazowego, co stanowiło przedmiot prac legislacyjnych w Parlamencie poprzedniej kadencji. Ponieważ projekt ten nie został jednak uchwalony, a następnie prace nad nim zostały zaniechane, obecnie sądy mają więc uzasadnione wątpliwości dotyczące możliwości stosowania przepisów o postępowaniu uproszczonym w sprawach o alimenty.

Z uwagi na treść odpowiedzi Ministra Sprawiedliwości na jedno z wystąpień Rzecznika, w tym informację o tym, że "w Ministerstwie Sprawiedliwości ponownie podjęto prace zmierzające do reformy prawa rodzinnego, w tym również w obszarze realizacji obowiązku alimentacyjnego", Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie, na jakim etapie znajdują się te prace, jak również, czy w ich toku planowane jest jednoznaczne rozstrzygnięcie kwestii opisanej powyżej.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 19 maja 2021 r. poinformował, że aktualnie Ministerstwo Sprawiedliwości prowadzi prace legislacyjne nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Celem projektowanej zmian są m.in. nowe rozwiązania w zakresie: wzmocnienia pozycji małoletniego w postępowaniu sądowym z punktu widzenia ochrony jego dobra, ochrony rodziny, usprawnienia postępowań w sprawach o alimenty, wprowadzenie nowego postępowania poprzedzającego rozwód, badań genetycznych w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, usprawnienia postępowań w sprawach rodzinnych i wzmocnienie skuteczności wykonywania orzeczeń lub ugód dotyczących kontaktów z dzieckiem, uregulowania kontaktów z ubezwłasnowolnionym całkowicie. W zakresie usprawnienia orzekania świadczeń alimentacyjnych przysługujących dziecku od rodziców, projektowana ustawa przewiduje możliwość wydania nakazu alimentacyjnego z jednoczesnym ustandaryzowaniem wysokości tych świadczeń. Nakaz alimentacyjny nie będzie wydawany w ramach postępowania uproszczonego. Projekt przewiduje dodanie w ustawie - Kodeks postępowania cywilnego odrębnego oddziału w zakresie postępowania nakazowego w sprawach o natychmiastowe świadczenia alimentacyjne.