Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie problemów związanych z prowadzonymi w Polsce postępowaniami ekstradycyjnymi.

W kręgu stałego zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje zagadnienie ekstradycji jako instytucji prawnej niosącej poważne konsekwencje w sferze wolności i praw człowieka i obywatela.

W następstwie badania wpływających do Biura RPO wniosków, ujawnił się problem niedostatecznego informowania opinii publicznej, a nawet braku wiarygodnych i rzetelnych informacji na temat liczby prowadzonych w Polsce postępowań ekstradycyjnych pozwoliła na wysnucie wniosku o rzetelnym realizowaniu przez Ministerstwo Sprawiedliwości obowiązków z zakresu szeroko pojmowanej statystyki publicznej. Pozytywne opinie wyrazić można także o innej inicjatywie Ministerstwa - Informatorze Statystycznym Wymiaru Sprawiedliwości (ISWS). Niemniej jednak, odnotować można pewnie niedoskonałości w kontekście popularyzowania danych innych od statystycznych, a traktujących o orzecznictwie sądów powszechnych. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wartość edukacyjna rzetelnej informacji o prowadzonych postępowaniach sądowych w pewnych kategoriach spraw - w tym tzw. ekstradycyjnych, zważywszy na zazwyczaj rozważany przy orzekaniu problem przestrzegania w państwie wzywającym praw człowieka sensu largo, jest nie do przecenienia.

Powyższe spostrzeżenie czyni zasadnym skierowania do resortu sprawiedliwości pytania o możliwość podjęcia prac ukierunkowanych na zmodernizowanie już istniejącego narzędzia upowszechniającego wiedzę o wydanych orzeczeniach, jakim jest ogólnopolski portal orzeczeń sądów powszechnych - https://orzeczenia.ms.gov.pl/. Mankamentem portalu, zaobserwowanym na przestrzeni lat, jest jego niepełność i nieaktualność, polegająca na niezamieszczaniu wszystkich orzeczeń lub opóźnionym zamieszczaniu wydanych i prawomocnych orzeczeń.

Zdaniem Rzecznika, zasadnym byłoby rozważenie zmiany opisanego stanu rzeczy poprzez zadekretowanie obowiązku terminowego zamieszczania w ww. portalu orzeczeń sądów powszechnych w konkretnie określonych kategoriach spraw, np. w przedmiocie wyrażenia zgody na ekstradycję.

Zważywszy zatem na przedstawione racje i mając zatem na celu podniesienie świadomości prawnej obywateli o prowadzonych postępowaniach, Rzecznik zwrócił się do przedstawiciela resortu sprawiedliwości z prośbą o podjęcie działań zmierzających do uwzględnienia powyższego postulatu usprawnienia już funkcjonujących rozwiązań.

W wystąpieniu do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Rzecznik zasygnalizował natomiast problem zapewnień dyplomatycznych (diplomatic assurance) składanych przez państwa obce w toku postępowań ekstradycyjnych wszczętych z ich wniosku.

W tym stanie rzeczy Rzecznik uznał za zasadne zwrócenie się z zapytaniem: czy i na jaką skalę Ministerstwo Spraw Zagranicznych jest odbiorcą i wystawcą not dyplomatycznych, aide memoire, MoU lub innych oficjalnych oświadczeń z lub do państw trzecich, których przedmiotem jest przestrzeganie zakazu tortur, nieludzkiego, poniżającego traktowania, czy w ogólności - przestrzegania praw człowieka w złożonych, w związku z procedurą ekstradycyjną lub inną mającą za cel wydanie osoby przebywającej w Polsce do państwa obcego lub wydanie do Polski z państwa obcego oraz czy istnieje mechanizm weryfikacji przestrzegania przyjętych przez polskie służby dyplomatyczne tego typu zapewnień państwa obcego.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę wskazanej w niniejszym piśmie problematyki i poinformowanie o jej wynikach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 22 lipca 2021 r. poinformował, że na Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych publikowana jest treść orzeczeń zapadłych przed sądami powszechnymi wraz z uzasadnieniami. Orzeczenia są tam dostępne nieodpłatnie, bezwnioskowo, bez konieczności rejestracji na Portalu. Nie udostępnia się treści objętych wyłączeniem, nieistotnych z punktu widzenia walorów prawnych i informacyjnych, a także orzeczeń powtarzających się. Resort podkreślił, że zgodnie z § 144 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych wyboru orzeczenia do zamieszczenia w portalu dokonuje referent, który brał udział w jego wydaniu, lub osoba funkcyjna. Nie istnieją wymogi co do konieczności zamieszczania na Portalu wszystkich wydanych orzeczeń albo wszystkich orzeczeń w konkretnych rodzajach spraw. Nie ma także regulacji odnośnie do terminu zamieszczenia orzeczenia na Portalu. Podsekretarz Stanu wskazał, że postępowania dot. ekstradycji należą do wyjątkowych i nie dotyczą dużej części społeczeństwa. Brak jest uzasadnienia dla wyróżniania spraw o ekstradycję jako jedynych obligatoryjnie zamieszczanych na Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych. W ocenie Ministra proponowane przez Rzecznika wprowadzanie automatyzmu w sytuacjach związanych z prawami i obowiązkami obywatelskimi mogłoby w niektórych przypadkach odnieść efekt odmienny od zamierzonego. Nie bez znaczenia pozostaje też kwestia organizacji pracy i dodatkowego obciążenia sądów.