Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Marszałek Sejmu RP w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, w przedłożonym Sejmowi kształcie legislacyjnym, ww. projekt narusza konstytucyjne standardy stanowienia prawa oraz konstytucyjne wolności, a także godzi w gospodarcze interesy Polski. Projekt ww. ustawy w istotny sposób zmienia bowiem warunki uzyskania koncesji. Szczególnie istotne jest, że zmienione warunki koncesyjne mają znaleźć zastosowanie do podmiotów już prowadzących działalność gospodarczą polegającą na rozpowszechnianiu programów radiowych i telewizyjnych. Z art. 2 projektu ustawy nowelizującej wynika, że osoby zagraniczne oraz spółki zależne, o których mowa w art. 35 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, posiadające w dniu wejścia w życie ustawy koncesję na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, dostosują swoją strukturę kapitałową oraz swoje umowy lub statuty do ograniczeń, o których mowa w art. 35 ust. 2 i 3 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu przewidzianym w ustawie, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

W opinii RPO poselski projekt ustawy stanowi przykład odejścia od cywilizowanych reguł stanowienia prawa. Klauzula państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) zawiera w sobie m.in. zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa. Bezpieczeństwo prawne, przewidywalność prawa oraz respektowanie przez państwo działań podejmowanych na podstawie obowiązującego prawa, stanowią zaś gwarancję ochrony podstawowych wolności lub praw, w tym wolności działalności gospodarczej, która stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP (art. 20 Konstytucji).

Proponowana nowelizacja w rażący sposób narusza też zasadę ochrony praw słusznie nabytych wynikającą z art. 2 Konstytucji. W tym przypadku owe prawa słusznie nabyte zostały skonkretyzowane w indywidualnym akcie administracyjnym przybierającym zewnętrzną formę decyzji koncesyjnej wydanej przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Nie zaszły jednak żadne nadzwyczajne okoliczności, które uzasadniałyby wkroczenie przez ustawodawcę w sferę tych praw, proponowana ingerencja nosi w związku z tym wszelkie cechy arbitralności. Arbitralność ta dotyka zaś w sposób bezpośredni sfery wolności szczególnie chronionej na poziomie Konstytucji, tj. wolności środków społecznego przekazu (art. 14 Konstytucji) oraz wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54 ust. 1 Konstytucji). Projektowana nowelizacja narusza też konstytucyjnie chronioną sferę wolności działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji).

Projektowana ustawa bywa w mediach nazywana "lex TVN". W tym kontekście, a zwłaszcza w kontekście amerykańskiego kapitału zaangażowanego w tę stację telewizyjną, Rzecznik zwrócił uwagę, że projekt nowelizacji narusza art. 118 ust. 3 Konstytucji. Z przepisu tego wynika, że wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi RP projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania. Wnioskodawcy wskazali w uzasadnieniu do projektu, że "przyjęcie projektowanych rozwiązań nie spowoduje dodatkowych wydatków budżetowych". Jest to stwierdzenie nieprawdziwe w świetle postanowień Traktatu o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Z art. 91 ust. 1 Konstytucji wynika, że ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Naruszenie wymienionego Traktatu musi więc pociągnąć za sobą określone skutki prawne, w ich następstwie także skutki finansowe dla budżetu państwa.

Projektowana ustawa narusza także postanowienia Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej tj. artykuły 49 i 54 TFUE. Gwarantują one swobodę przedsiębiorczości spółkom założonym zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw członkowskich oraz mającym swoją statutową siedzibę, zarząd lub główne przedsiębiorstwo wewnątrz Unii.

Rzecznik przekazał powyższe uwagi Marszałek Sejmu z prośbą o ich uwzględnienie w toku prac nad omówionym projektem.