Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie potrzeby zmian w zakresie definiowania przestępstwa zgwałcenia z dnia 2021-07-14.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie potrzeby zmian w zakresie definiowania przestępstwa zgwałcenia.
Nawiązując do wcześniejszej korespondencji Rzecznik Praw Obywatelskich podtrzymał swoje przekonanie o braku tożsamości między brzmieniem art. 197 § 1 Kodeksu karnego a relewantnymi przepisami prawa międzynarodowego i europejskiego, w szczególności art. 36 Konwencji stambulskiej. Rzecznik podkreślił, że pełna realizacja wymogów wynikających z prawa międzynarodowego wymaga uregulowania kwestii zgwałcenia w oparciu o koncepcję braku zgody drugiej strony czynności seksualnej.
W ocenie Rzecznika uczestnictwo w obcowaniu płciowym w okolicznościach określonych przez polskiego ustawodawcę - pod wpływem przemocy, groźby lub podstępu - nie może zostać w żadnym razie uznane za dobrowolne, a więc dokonane za zgodą stron. RPO podzielił więc stanowisko Ministra, iż "brak zgody na obcowanie płciowe jest immanentną cechą zgwałcenia z art. 197 § 1 k.k.". Zgoda w ramach polskiej regulacji karnej jest jednak, jak wprost wynika z raportu "Przestępstwo zgwałcenia w wybranych państwach europejskich - raport z badania", zawierającego wnioski z badania przeprowadzonego na zlecenie Ministra Sprawiedliwości, jedynie znamieniem pochodnym, bo wyprowadzanym w drodze odpowiednio ukierunkowanej wykładni znamion "przemocy", "groźby bezprawnej" i "podstępu", a więc znamion explicite określających konstytutywne dla bytu zgwałcenia sposoby zachowania się jego sprawcy. Tymczasem powinna być warunkiem samodzielnym i wyraźnym. Aktualny sposób ujęcia zgody w art. 197 k.k. powoduje więc brak treściowej tożsamości między sposobem penalizacji przestępstwa zgwałcenia w prawie polskim a relewantnymi przepisami prawa międzynarodowego i europejskiego.
Rekomendowana modyfikacja praktyki działania organów ściągania i wymiaru sprawiedliwości przyczyni się do podniesienia efektywności karania sprawców tego typu przestępstw, a także, na co warto zwrócić uwagę, wpisuje się w realizację celu projektu pre-definiowanego nr 2 "Zintegrowany system przeciwdziałania przemocy domowej" realizowanego przez podległy Ministrowi Sprawiedliwości Instytut Wymiaru Sprawiedliwości w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021.
Rzecznik wyraził ponadto głębokie zaniepokojenie przedstawioną w odpowiedzi Ministra Sprawiedliwości jednoznacznie negatywną oceną Konwencji stambulskiej i wskazaniem na zasadność jej wypowiedzenia. Jak wielokrotnie podkreślał RPO, twierdzenia o rzekomym "ideologicznym" charakterze tego aktu prawnego pozostają oderwane od rzeczywistej jego treści i celu regulacji, określonego przez społeczność międzynarodową oraz przyjętego przez państwa-strony, które ratyfikowały już tę konwencję.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie zestawienia zrealizowanych działań oraz osiągniętych rezultatów projektu pre-definiowanego nr 2 "Zintegrowany system przeciwdziałania przemocy domowej", a także o podjęcie stosownej inicjatywy ustawodawczej w zakresie definiowania przestępstwa zgwałcenia.