Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie luki prawnej, która powstała w związku z przepisem art. 81 ust. 1 i 2 Tarczy 4.0.

Przedmiotem stałego zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich są prawa osób skazanych prawomocnymi wyrokami sądów powszechnych oraz problematyka orzekania kary łącznej w trybie wyroku łącznego. W tym kontekście Rzecznik zwrócił uwagę Ministra Sprawiedliwości na dostrzeżone problemy związane z regulacją przepisu art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID19 (dalej: "Tarcza 4.0" ).

Wskazana norma, stanowiąc, że przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu dotychczasowym stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie Tarczy 4.0 (tj. dniem 24 czerwca 2020 r.), zaś przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu nadanym Tarczą 4.0 stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie Tarczy 4.0, bezsprzecznie zawiera normę prawną, która w oparciu o kryterium daty prawomocności orzeczenia nakazuje zastosowanie konkretnych przepisów ustawy karnej odnoszących się do orzekania kary łącznej bez potrzeby, czy nawet bez możliwości rozstrzygania, która z ustaw byłaby dla podsądnego względniejsza.

Zdaniem Rzecznika nie do zaakceptowania jest pozbawienie skazanego sprawiedliwego wyroku łącznego na skutek procedury sądowej uniemożliwiającej wymierzenie kary łącznej za dwa, dotąd podlegające węzłowi kary łącznej przestępstwa osądzone prawomocnymi wyrokami, z których jeden uprawomocnił się przed wejściem w życie Tarczy 4.0, a drugi już po, pozbawienie skazanego możliwości ubiegania się o "zupełną" karę łączną, jak i pozbawienie sądu możliwości zastosowania przy wykładni przepisu klasycznych reguł kolizyjnych. Trudne do zaakceptowania jest też rozwiązanie, w wyniku którego w stanach faktycznych bardziej złożonych po wejściu w życie Tarczy 4.0, sprzecznie z aksjologią polskiego systemu prawnego, wymierzane są dwie kary łączne na podstawie różnych stanów prawnych, ale za przestępstwa, które wyłącznie ze względu na często losowy lub przypadkowy moment uprawomocnienia się orzeczenia nie mogą być objęte węzłem jednej kary łącznej. Omawiane przepisy intertemporalne kreują więc stany faktyczno-prawne niemożliwe do pogodzenia ze standardami konstytucyjnymi.

Kierując się zatem troską o ukształtowanie praw osób skazanych w sposób odpowiadający treści art. 32 Konstytucji oraz biorąc pod uwagę wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę zupełności systemu prawa i poprawnej legislacji, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie zainicjowania stosownych prac legislacyjnych zmierzających do usunięcia wskazanej luki.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 4 maja 2022 r. wyjaśnił, iż wypowiedzi normatywne zawarte w art. 81 ustawy są jednoznaczne: kary prawomocnie orzeczone przed 24 czerwca 2020 r. podlegają łączeniu zgodnie z zasadami dotychczasowymi, natomiast kary prawomocnie orzeczone od tego dnia – według nowych zasad. Z założenia zatem wypowiedzi te porządkują całość materii intertemporalnej związanej z wejściem w życie nowych zasad orzekania kary łącznej. Zarówno treść wprost zawarta w art. 81 ust. 1 i 2 ustawy, jak również uzasadnienie projektu ustawy jednoznacznie wskazują na zamysł ustawodawcy kompleksowego uregulowania zagadnień intertemporalnych dotyczących orzekania kary łącznej. Tym samym, skoro rozwiązanie powyższe oparte zostało na zasadzie chwytania przepisu w locie, to wyłącza ono zastosowanie do kwestii intertemporalnych zasady lex mitior, wyrażonej w art. 4 § 1 k.k. Nie ma w związku z tym żadnych podstaw do doszukiwania się w sposobie ujęcia treści normatywnej zawartej w art. 81 ust. 1 i 2 ustawy błędu legislacyjnego. Jednoznacznie świadczy o tym zarówno brzmienie ustawy, jak i intencje projektodawcy wyrażone w uzasadnieniu projektu. Biorąc pod uwagę powyższe względy, Sekretarz Stanu poinformował, że Minister Sprawiedliwości nie planuje wystąpienia z inicjatywą legislacyjną obejmującą nowelizację art. 81 ust. i 2 ustawy.