Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie ograniczonego dostępu RPO do akt stanowiących tajemnicę skarbową.

Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie zwrócił uwagę na ważny i jak dotąd nierozwiązany problem ograniczonego dostępu RPO do akt stanowiących tajemnicę skarbową, w tym także akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych.

Stosownie do treści art. 297 § 1 pkt 4 ustawy - Ordynacja podatkowa naczelnicy urzędów skarbowych i naczelnicy urzędów celno-skarbowych udostępniają akta, w tym akta zawierające informacje wymienione w art. 182, wyłącznie określonym w tym przepisie podmiotom, także Rzecznikowi Praw Obywatelskich - w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym.

W myśl zaś art. 14 pkt 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, po zbadaniu sprawy Rzecznik może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi.

Problem pojawia się w sytuacji, gdy RPO zwraca się do organów podatkowych o udostępnienie akt konkretnej sprawy z postępowania podatkowego, jeszcze przed formalnym zgłoszeniem udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym. W wielu przypadkach organy, powołując się na ograniczony dostęp do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym także akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych w związku z brzmieniem art. 297 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, odmawiają Rzecznikowi Praw Obywatelskich nadesłania wnioskowanej dokumentacji. W uzasadnieniu wskazują, że z całokształtu sprawy nie wynika, żeby Rzecznik występował w związku z udziałem w postępowaniu toczącym się przed sądem administracyjnym, bądź w związku z samodzielnym złożeniem skargi do tego sądu.

Nie ulega wątpliwości, że zapoznanie się z całością akt podatkowych zgromadzonych przez organ jest konieczne do dokonania wszechstronnej analizy danej sprawy, na podstawie której RPO podejmuje decyzję co do ewentualnej interwencji procesowej. Stanowisko niektórych organów podatkowych w związku z kształtem obecnej regulacji dotyczącej dostępu do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym akt zawierających informacje pochodzące od instytucji finansowych zdecydowanie utrudnia Rzecznikowi realizację jego zadań ustawowych. Podkreślić należy, że Rzecznik może zgłosić udział w postępowaniu administracyjnym (podatkowym), wnosić skargi do sądu administracyjnego pierwszej instancji, jak i wziąć udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym w celu ochrony konstytucyjnych praw i wolności podatnika. Tym samym, skorzystanie przez Rzecznika z ww. kompetencji bez realnego dostępu do całości akt postępowania staje się wówczas iluzoryczne.

Mając na uwadze, że prace nad projektem nowej Ordynacji podatkowej zostały wstrzymane, a problem dotyczący realnego dostępu Rzecznika Praw Obywatelskich do akt spraw podatkowych jest wciąż aktualny, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do podniesionej kwestii, w tym o rozważenie podjęcia odpowiednich zmian legislacyjnych, umożliwiających Rzecznikowi uzyskanie pełnego dostępu do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym także akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych, jeszcze przed ewentualnym udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 3 października 2021 r. wskazał, iż zgodnie z ogólnymi zasadami wykładni przepisów prawa, przepis określający wyjątek od zasady zachowania w poufności informacji dotyczących jednostki i stanowiących tajemnicę skarbową, a tym samym pogarszający sytuację prawną indywidualnego podmiotu (ograniczający prawo do nieujawniania dotyczących tego podmiotu informacji), powinien być interpretowany wąsko oraz z zachowaniem prymatu wykładni językowej. Takim przepisem jest właśnie art. 297 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej. Powołany przepis nie upoważnia naczelników urzędów skarbowych i naczelników urzędów celno-skarbowych do udostępnienia Rzecznikowi Praw Obywatelskich akt, w tym akt zawierających informacje wymienione w art. 182 Ordynacji podatkowej, jeżeli nie ma to związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Próbę rozwiązania zgłoszonego przez RPO problemu podjęto w rządowym projekcie ustawy – Ordynacja podatkowa (dalej: „NOP”). Art. 106 § 1 pkt 5 NOP zakładał zapewnienie Rzecznikowi Praw Obywatelskich dostępu do akt zawierających informacje uzyskane od instytucji finansowych w celu realizacji jego zadań ustawowych. Ze względu na aktualność problemu istniejącego ograniczenia w dostępie RPO do tajemnicy skarbowej, przy okazji najbliższych prac nad nowelizacją Ordynacji podatkowej zostanie rozważone wprowadzenie zmiany legislacyjnej w art. 297 § 1 pkt 4 tej ustawy w kierunku zainicjowanym przez NOP.