Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ograniczenia praw osób niezaszczepionych przeciw COVID-19 z dnia 2021-10-03.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ograniczenia praw osób niezaszczepionych przeciw COVID-19.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi obywateli zaniepokojonych stanem niepewności prawnej w kwestii dopuszczalności przetwarzania informacji o zaszczepieniu (którego nośnikiem może być np. paszport sanitarny, tzw. paszport covidowy) w celu korzystania z możliwości pełnego udziału w życiu społecznym. Według informacji otrzymywanych przez RPO, niepewność związana z brakiem odpowiednich państwowych regulacji prawnej w tym zakresie oddziałuje negatywnie na działalność usługodawców, instytucje kultury, organizatorów zgromadzeń publicznych bądź imprez masowych, jak również na funkcjonowanie szkół, uczelni wyższych czy placówek ochrony zdrowia.
W opinii Rzecznika błędem jest wprowadzanie modelu, w którym całkowita odpowiedzialność za zaprojektowanie zasad kontroli potwierdzenia zaszczepienia spoczywa na podmiotach prywatnych. Wybrane rozwiązania prowadzą bowiem do niedopuszczalnej prywatyzacji zadań publicznych i aby jej zapobiec należy podjąć odpowiednie działania legislacyjne. W tym kontekście należy wskazać, że konstytucyjna regulacja ochrony prywatności informacyjnej wprowadza obowiązek regulacji przez państwo zasad przetwarzania danych o jednostkach.
Obecnie różnicowanie sytuacji osób niezaszczepionych i zaszczepionych ma miejsce na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, które wprowadza limity osób przy prowadzeniu określonych rodzajów działalności. Zgodnie z przyjętą w rozporządzeniu konstrukcją, do limitu osób nie wlicza się osób zaszczepionych. Jednocześnie jednak prawodawca nie stworzył mechanizmów weryfikacji faktu zaszczepienia. Podmiotom zobowiązanym przepisami o limitach osób grożą kary administracyjne w razie niestosowania się do zasad określonych w rozporządzeniu. Jednocześnie nie są one w stanie efektywnie monitorować liczby osób, których dotyczy limit, przez brak uprawnień do przeprowadzania kontroli statusu szczepienia osób przebywających na terenie lokalu.
Rzecznik wskazał zatem, że podjęcie przez organy państwa odpowiedniego wysiłku legislacyjnego w przedmiotowym zakresie jest istotne z kilku perspektyw. Po pierwsze, otwarta debata dotycząca ograniczeń praw osób zaszczepionych oraz niezaszczepionych w związku z pandemią może przyczynić się do budowania zaufania wobec działań państwa. Po drugie, właściwą formą regulacji omawianych zagadnień powinna być ustawa. Po trzecie, zdaniem Rzecznika, inicjując proces legislacyjny dotyczący dopuszczalnych ograniczeń praw i wolności, należy rozważyć wyłączenie spod nich zarówno osób zaszczepionych, jak i tych, które uzyskały negatywny wynik testu na obecność COVID-19, a także osób, które posiadają aktualne potwierdzenie uzyskania pozytywnego wyniku testu lub przebycia choroby.
Co istotne, ograniczenia powinny być wprowadzane w celu ochrony wskazanych konstytucyjnie wartości, czyli bezpieczeństwa, porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, oraz wolności i praw innych osób. Rzecznik zwrócił uwagę, iż we wprowadzanych przepisach powinny być uwzględnione prawa osób, które nie mogą się zaszczepić ze względów medycznych. Osoby te nie mogą być dyskryminowane w dostępie do życia społecznego ze względu na swój stan zdrowia. Przykładowym rozwiązaniem, jakie może ograniczyć ryzyko dyskryminacji, jest refundacja kosztów testów na COVID-19.
Mając na względzie powyższe, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o podjęcie przez Radę Ministrów inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do minimalizacji wprowadzanych prawem ograniczeń praw i wolności osób niezaszczepionych, nieposiadających aktualnego testu oraz które nie przeszły COVID-19.