Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie niejasnego statusu szkolnych rad rodziców.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje sygnały o problemach z uzyskaniem informacji na temat działalności rad rodziców oraz sprawowaniem kontroli nad wykonywaniem przez nie zadań. Z informacji wpływających do Rzecznika wynika, że w razie podejrzenia nieprawidłowości, np. w gospodarowaniu zasobami finansowymi zgromadzonymi przez radę rodziców, osoby zainteresowane mają ograniczone środki działania. Zdarza się, że dyrektorzy szkół odmawiają udzielania informacji publicznej, powołując się na brak dostępu do danych, albo też stwierdzają, że żądane dokumenty nie mają cech informacji publicznej. Z kolei organy prowadzące szkołę, wskazując na społeczny charakter rady rodziców, dobrowolność zaangażowania rodziców i działanie na zasadzie wzajemnego zaufania, odmawiają przeprowadzania szczegółowych kontroli czynności wykonywanych przez radę rodziców lub też prowadzą kontrolę w sposób pobieżny.

Rady rodziców, działające w oparciu o art. 83 i 84 Prawa oświatowego, są oceniane jako instytucje nie do końca prawnie zdefiniowane. Przepisy ustaw nie przyznają radom rodziców statusu organizacji społecznych ani zdolności sądowej. W odniesieniu do treści regulaminu działalności rady rodziców art. 83 ust. 4 pkt 1 Prawa oświatowego wymienia jedynie wewnętrzną strukturę i tryb pracy rady oraz szczegółowy tryb przeprowadzania wyborów do rad oraz przedstawicieli rad oddziałowych do rady rodziców. W regulaminie, jedynie domyślnie, powinny znaleźć się kwestie takie jak zasady gromadzenia i gospodarowania funduszami.

Charakter prawny funduszy gromadzonych przez radę rodziców budzi kontrowersje. Kwestia zarządzania zebranymi składkami przez rady rodziców nie jest w pełni sprecyzowana w przepisach prawa, nie ma również przepisów uprawniających nową radę rodziców do kontrolowania działań poprzedniej rady. Fundusze zgromadzone przez radę rodziców mogą (ale nie muszą) być przechowywane na odrębnym rachunku bankowym rady rodziców. W świetle prawa sama rada nie jest podmiotem uprawnionym do tych funduszy z uwagi na brak zdolności prawnej. Otwarte pozostaje pytanie, czy środki pieniężne przez nią gromadzone stanowią współwłasność wszystkich rodziców, czy też przedmiot odrębnej własności (i czyjej). Pewne wytyczne znajdują się na stronie MEiN (np. delegowanie konkretnych zakupów służbom szkolnym), jednak relacje z codziennego funkcjonowania szkół dostarczają przykładów różnych metod działania. Wszystkie te niejasności mają swoje konsekwencje w postaci trudności z uzyskaniem wglądu w działalność rady rodziców w ramach struktur prawnych szkoły publicznej.

W praktyce rady rodziców odznaczają się znaczną swobodą w wykonywaniu swoich zadań. Ustalony przez radę regulamin jej działalności nie wymaga uzgodnień z żadnym organem szkoły. Zdarza się, że regulaminy działania rady rodziców nie są umieszczane na stronach internetowych szkół, co utrudnia pozostałym rodzicom zapoznanie się z zasadami jej funkcjonowania. Wybrana w danym roku szkolnym rada rodziców powinna uchwalić swój regulamin (nawet jeśli przyjmuje regulamin poprzedniej rady), lecz czasami proces ten się przeciąga. Dyrektorzy, zapewne z uwagi na zaufanie i poszanowanie kompetencji rady rodziców, starają się nie ingerować w jej działalność. W konsekwencji rodzice, którzy próbują uzyskać odpowiedź na szczegółowe pytania, czują się bezradni w sytuacji odmowy współpracy ze strony członków rady lub dyrektora szkoły.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o udzielenie informacji, czy do Ministerstwa Edukacji i Nauki wpływają skargi w opisanej sprawie, oraz czy prowadzone były w związku z tym szczegółowe analizy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 24 listopada 2021 r. wskazała, że status rady rodziców wpisuje się w strukturę organów szkoły i w tym kontekście należy rozpatrywać jej kompetencje. Zakres autonomii rady rodziców wynika z zadań określonych ustawowo. Art. 83 i 84 ustawy - Prawo oświatowe upoważniają rady do przygotowania własnych, lokalnych i szczegółowych rozwiązań w ramach regulaminu działalności. Ustawodawca przekazał rodzicom uprawnienie do demokratycznego wyboru swoich przedstawicieli oraz upoważnił ją do uchwalenia regulaminu swojej działalności. Przepisy nie zamykają jednak możliwości uregulowania innych niezbędnych, zdaniem danej rady, obszarów działania. Generalną zasadą jego zawartości jest zgodność z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa i statutem. Sekretarz Stanu podkreśliła, że środki finansowe rodzica w momencie wpłaty stają się publicznymi, a rada rodziców ma prawo ustalenia zasad wydatkowania środków. Natomiast, aby zapewnić realizację celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy w jednostkach sektora finansów publicznych prowadzona jest kontrola zarządcza. Jej zapewnienie należy do obowiązków m.in. wójta, burmistrza, prezydenta miasta, przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego i kierownika jednostki.