Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 2021-12-27.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił szczegółowe uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
W pierwszej kolejności Rzecznik zarekomendował dodanie do projektowanej treści art. 49 § 1 pusp sformułowania, które wskazywałoby na obowiązek gradacji kar nakładanych przez sąd w ramach sprawowania policji sesyjnej. Ma to miejsce na przykład w przypadku przepisu pozwalającego sądowi na wydalenie osoby biorącej udział w sprawie, które może mieć miejsce jedynie jeśli po uprzednim upomnieniu tej osoby oraz uprzedzeniu jej o skutkach prawnych jej nieobecności przy czynnościach sądowych, osoba nadal zachowuje się w sposób określony (zob. art. 48 § 1 i § 2 pusp). Podobnie na gruncie przepisu art. 49 pusp istnieje konieczność określenia, że nakłada kara jest proporcjonalna, co może mieć na przykład formę warunkowości nałożenia kary pozbawienia wolności opartą o wcześniejsze nałożenie innych kar w powiązaniu ze stwierdzeniem braku ich skuteczności. Rzecznik podkreślił przy tym, że kara pozbawienia wolności jest bardzo inwazyjna i powinna być nakładana jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach, szczególnie jeśli ma to miejsce w ramach procedur, które nie przewidują pełni gwarancji właściwych postępowaniom o charakterze represyjnym.
W odniesieniu do projektowanej możliwości nakładania kar w ramach policji sesyjnej przez sąd na posiedzeniu bez udziału osoby, która dopuściła się naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych na piśmie (obecny art. 49 § 3 ustawy pusp w zw. z projektowanym brzmieniem art. 49 § 5 oraz § 6 tejże ustawy) wskazać należy, że projekt ustawy nie spełnia standardów prawa do obrony określonych w orzecznictwie ETPCz, w tym przywołanego wyżej wyroku w sprawie Słomka p. Polsce, którego wykonanie na gruncie prawa polskiego zgodnie z deklaracją projektodawcy ma stanowić projekt ustawy. Umożliwienie jakiejkolwiek formy prawa do obrony w postaci prawa do przedstawienia stanowiska ustnie lub na piśmie jest z punktu widzenia orzecznictwa ETPCz konieczne przy nakładaniu kar w ramach policji sesyjnej, a prawo to nie powinno podlegać wyłączeniu.
Ponadto RPO wskazał, że w obecnym kształcie projekt stanowi jedynie punktowe wykonanie orzeczeń ETPCz wydanych przeciwko Polsce w odniesieniu do przepisów o policji sesyjnej. Projektodawca uwzględnił bowiem kwestię prawa do wysłuchania (w sposób zdaniem Rzecznika nieodpowiedni, co zasygnalizowano powyżej) jedynie w przypadku czynu zniewagi godzącej bezpośrednio w osobę sędziego lub członka składu sądu (projektowany art. 49 § 4 pusp) oraz zniewagi na piśmie (art. 49 § 3 pusp). Istnieje wątpliwość, czy odpowiednie gwarancje prawa do wysłuchania będą miały zastosowanie do postępowań w sprawie nakładania kar na podstawie art. 49 § 1 pusp.
Rzecznik zarekomendował też m.in. uzupełnienie przedstawionego projektu o przepis wskazujący na obowiązek sporządzenia uzasadnienia do każdego postanowienia o nałożeniu kary w ramach sprawowania policji sesyjnej oraz udostępnienia go osobie zainteresowanej wraz z informacją o przysługującym środku odwoławczym.
Zdaniem Rzecznika, należy postulować zmianę treści projektowanego art. 53c § 2a pusp, jak i obowiązującego art. 53c § 2 pusp, poprzez ograniczenie przyznanego w nich uprawnienia do żądania akt sądowych przez Ministra Sprawiedliwości jedynie do zakończonych postępowań sądowych oraz wskazanie, że żądanie to może dotyczyć jedynie spraw, które są bezpośrednim przedmiotem postępowania przed ETPCz lub innym organem międzynarodowym.
Biorąc pod uwagę wskazane powyżej uwagi, Rzecznik stoi na stanowisku, że przedłożony do uzgodnień projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych wymaga dokonania zmian z uwagi na możliwe naruszenie konstytucyjnych praw i wolności jednostek. Cel projektodawcy, jakim jest wykonanie wyroków ETPCz w odniesieniu do polskich przepisów o sprawowaniu policji sesyjnej, nie jest przy tym w pełni zrealizowany. W związku z tym RPO zwrócił się do Ministra z prośbą o uwzględnienie powyższego stanowiska w pracach nad projektem ustawy.