Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie ochrony praw osób starszych w Polsce.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, iż starzenie się społeczeństwa, postępująca zmiana proporcji między generacjami pozwalają z jednej strony docenić postęp cywilizacyjny, umożliwiający nam cieszenie się dłuższym życiem, z drugiej – pogłębiają wcześniejsze wyzwania oraz tworzą nowe, z którymi do tej pory nie mierzyliśmy się jako społeczeństwo. Podkreślił również negatywny wpływ pandemii COVID-19 na sytuację osób starszych i tym większą potrzebę ochrony praw osób starszych.

W tym kontekście RPO przekazał List Otwarty do Członków Biura Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się (UN Open-ended Working Group on Ageing, OEWGA) oraz do państw członkowskich ONZ, podpisany przez ponad 200 podmiotów z 62 państw, w większości przez organizacje społeczne, ale także krajowe instytucje praw człowieka oraz podmioty innego typu, opublikowany w dniu 20 września 2021 r. Sygnatariusze Listu Otwartego wzywają rządy państw do podjęcia konkretnych działań, o których była mowa podczas 11. Sesji OEWGA w kwietniu 2021 r., czyli przede wszystkim oczekują ustanowienia grupy eksperckiej, która wsparłaby OEWGA w czasie pomiędzy Sesjami w zakresie prac redakcyjnych nad elementami nowej konwencji. To zadanie stanowi niewypełniony od dziesięciu już lat mandat OEWGA. Drugi istotny postulat to włączenie do oficjalnych prac OEWGA analizy przedstawionej przez Biuro Wysokiej Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka odnoszącej się do braków w ochronie praw osób starszych na poziomie międzynarodowym.

Pole do dalszych analiz i refleksji zostało dodatkowo poszerzone przez kolejne wydarzenie na forum międzynarodowym. W dniu 7 października 2021 r. została uchwalona w drodze konsensusu Rezolucja Rady Praw Człowieka ONZ w sprawie praw osób starszych i przeciwdziałania ageizmowi. Jest to niezwykle ważny dokument, którego inicjatorem była również Polska. Rezolucja wprowadza do języka prawa międzynarodowego pojęcie ageizmu i podkreśla, że stanowi on część składową dyskryminacji ze względu na wiek oraz negatywnie wpływa na uczestnictwo osób starszych w każdym aspekcie życia społecznego. W rezolucji uznano również istnienie wyzwań związanych z realizacją praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, społecznych oraz kulturalnych wobec osób starszych. Ponadto w Rezolucji Rada Praw Człowieka wzywa państwa członkowskie ONZ m.in. do zakazania każdej formy dyskryminacji ze względu na wiek oraz do przyjęcia i wdrożenia niedyskryminujących polityk publicznych, krajowych strategii, planów akcji, regulacji prawnych oraz do promocji i zapewnienia pełnej realizacji praw człowieka i podstawowych wolności osobom starszym.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie planów wdrożenia postulatów zawartych w opisanych wyżej Konkluzjach Rady Europejskiej, w szczególności w zakresie wdrażania podejścia opartego o prawa człowieka oraz w Rezolucji Rady Praw Człowieka ONZ w sprawie praw osób starszych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 1 lutego 2022 r. wskazał, że w dokumencie pt. „Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność”, wyznaczającym kierunki polityki społecznej wobec osób starszych w Polsce, zawarto szczególny obszar działań polegający na tworzeniu warunków umożliwiających wykorzystanie potencjału osób starszych jako aktywnych uczestników życia gospodarczego i rynku pracy, dostosowanych do ich możliwości psychofizycznych oraz sytuacji rodzinnej realizowane będzie poprzez m.in. zapobieganie wykluczeniu ekonomicznemu (zwiększanie bezpieczeństwa socjalnego), cyfrowemu i technologicznemu osób starszych. Wykonanie wspomnianych działań zakresu zwiększenia kompetencji cyfrowych osób starszych jest realizowane m.in. w ramach programów rządowych realizowanych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Senioralnej: Program wieloletni na rzecz osób starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025 (Program „Aktywni+”) oraz program wieloletni „Senior+” na lata 2021-2025 (Program „Senior+”). Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (a wcześniej Ministerstwo Cyfryzacji) przykłada także dużą wagę do włączenia cyfrowego i promocji wykorzystywania technologii cyfrowych wśród osób dojrzałych. Jednym z działań w tym obszarze jest ogólnopolska kampania edukacyjno-informacyjna dedykowana osobom dojrzałym. Grupą docelową kampanii są osoby w wieku 55+, które są w zasięgu internetu, ale z niego nie korzystają lub korzystają sporadycznie. Ponadto, w KPRM trwają pracę nad uruchomieniem Projektu Kluby Rozwoju Cyfrowego (Lokalne Centra Rozwoju Kompetencji Cyfrowych). Jednym z jego istotnych elementów będzie wsparcie udzielane seniorom. Projekt planowany do realizacji w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027. W Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej opracowany został natomiast strategiczny dokument dotyczący deinstytucjonalizacji usług społecznych w Polsce pn.: „Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna na lata 2021–2030” (z perspektywą do 2035 r.). Jednym z jej celów jest zbudowanie skutecznego i trwałego systemu świadczącego usługi społeczne dla osób potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.