Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie potrzeby prawnego uregulowania obowiązku szczepień przeciwko COVID-19 dla studentów kierunków medycznych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi studentów kierunków medycznych dotyczące uzależniania możliwości kontynuowania studiów od zaszczepienia się przeciw COVID-19 w związku z wprowadzeniem obowiązku szczepień dla tej grupy studentów.

Z przekazanych Rzecznikowi informacji wynika, że nie niektóre uczelnie wyższe informują studentów o wynikającym z przepisów powszechnie obowiązującego prawa obowiązku poddania się szczepieniom przeciw COVID-19, wskazując jednocześnie, że niewywiązanie się z tego obowiązku może wpłynąć na ograniczenie możliwości realizacji programu studiów.

RPO wskazał, że zgodnie z art. 46 ust. 4 pkt 7 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w rozporządzeniu w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii można ustanowić obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, a także rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych, uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii. Taki obowiązek dotyczący szczepień przeciw COVID-19, co wynika z § 12a rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, został wprowadzony względem określonych w tym akcie grup, w tym względem studentów kształcących się na kierunkach przygotowujących do wykonywania zawodu medycznego. Obowiązek ten nie dotyczy m.in. osób, które posiadają przeciwwskazania do szczepienia. Niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom może pociągać przewidziane przez prawo sankcje, w szczególności może prowadzić do nałożenia grzywny na osobę zobowiązaną, która nie podda się szczepieniu, może także rodzić odpowiedzialność za czyn określony w art. 115 § 1 i 2 ustawy - Kodeks wykroczeń.

Obecnie ustawodawca nie przewidział innych niż wskazane wyżej sankcji z tytułu niepoddania się obowiązkowym szczepieniom przeciw COVID-19. Nie wprowadził też mechanizmów pozwalających władzom uczelni czy innym jednostkom, w których studenci odbywają praktyki, na weryfikowanie informacji dotyczących faktu zaszczepienia się przeciw COVID-19. Dostrzegając to, że uzależnienie możliwości kontynuacji studiów od faktu zaszczepienia się stanowi ograniczenie konstytucyjnie chronionego prawa do nauki, a obligowanie studentów do przedłożenia informacji dotyczącej faktu zaszczepienia się przeciw COVID-19 może być odczytywane jako ograniczenie prawa do ochrony prywatności, wprowadzenie ograniczeń ww. praw wymagałoby podjęcia działań legislacyjnych.

W ocenie RPO ewentualne ograniczenie wyżej wspomnianych praw jest dopuszczalne jedynie na zasadach określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Oznacza to, że ograniczenia muszą mieć podstawę ustawową, służyć ochronie określonych konstytucyjnie wartości, nie naruszać istoty wolności lub prawa, a także spełniać kryterium proporcjonalności.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu zapewnienia rozwiązań prawnych wychodzących naprzeciw opisanemu wyżej problemowi.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 31 marca 2022 r. wskazał, iż studenci kształcący się na kierunkach przygotowujących do wykonywania zawodu medycznego, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1–8 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, aktualnie są zobowiązani do wykonania obowiązkowego szczepienia przeciw COVID-19 podobnie jak do uzupełnienia szczepień ochronnych przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu b (WZW B), jeżeli to szczepienie w dzieciństwie nie było wykonane. Żądanie udokumentowania przez studentów faktu poddania się obowiązkowemu szczepieniu przeciw COVID-19 aktualnie nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach prawa, jednak zakres podejmowanych działań prowadzonych przez Uczelnię w kierunku wzmocnienia poczucia obowiązku i odpowiedzialności za postawy ma szczególne znaczenie dla zwiększenia świadomości społecznej. Uczelnia biorąc pod uwagę kierunek studiów i stawiane wymagania, w tym nałożony obowiązek szczepienia powinna informować studenta o obowiązku szczepienia oraz możliwości jego nieodpłatnej realizacji. Jednocześnie choć w przypadku studentów nie zachodzi warunek stosunku pracy, nie mniej jednak uczelnie wyższe powinny intensyfikować działania informacyjne na temat skuteczności i celowości szczepień, zwłaszcza mając na względzie ochronę społeczności akademickiej oraz pacjentów, z którymi mają kontakt studenci w ramach praktyk zawodowych, uwzględniając okoliczności związane z rodzajem i kierunkiem kształcenia. Z chwilą podjęcia inicjatywy ustawodawczej sankcjonującej możliwość weryfikacji stanu zaszczepienia przez władze uczelni względem studentów, resort przekaże propozycję zmian wraz z uzasadnieniem podjętych działań.