Wystąpienie do Pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy w sprawie ochrony praw grup szczególnie wrażliwych przybywających do Polski w związku z kryzysem w Ukrainie z dnia 2022-04-08.
Wystąpienie do Pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy w sprawie ochrony praw grup szczególnie wrażliwych przybywających do Polski w związku z kryzysem w Ukrainie.
Konflikty zbrojne, a także wywołane nimi masowe ruchy migracyjne, pogarszają sytuację wielu grup mniejszościowych i zwiększają ryzyko naruszeń praw i wolności przysługujących ich członkom i członkiniom. Dlatego, w związku ze zbrojną agresją wojsk Federacji Rosyjskiej na niepodległą Ukrainę, wywołanym tym kryzysem i dramatyczną sytuacją ponad dwóch milionów osób szukających schronienia w Polsce, zachodzi konieczność zapewnienia właściwego poziomu ochrony osobom z grup szczególnie wrażliwych - zwłaszcza kobietom, osobom z niepełnosprawnościami, osobom starszym, a także o romskim pochodzeniu - przedostającym się w tych okolicznościach na terytorium RP.
Oprócz pomocy humanitarnej, osoby wyjeżdżające z Ukrainy będą potrzebowały systematycznego wsparcia w związku z doświadczoną traumą. Wszelkie działania pomocowe adresowane do członków i członkiń mniejszości będą wymagały uwzględnienia ich szczególnej sytuacji, również wcześniejszej, w kraju pochodzenia. Władze publiczne powinny zatem zadbać o to, by zapobiegać wszelkim negatywnym zjawiskom o podłożu dyskryminacyjnym oraz odpowiednio reagować na przypadki ich wystąpienia, w tym na zdarzenia raportowane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, aktywnie wspierające osoby przybywające do Polski. Należy także mieć na względzie - jak słusznie zauważa Agencja Praw Podstawowych UE - potrzeb ę planowania długofalowego. Będzie ono musiało obejmować takie kwestie jak relokacja i integracja migrantów.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na fakt, iż kobiety i dziewczęta stanowią zdecydowaną większość osób szukających w Polsce schronienia przed działaniami zbrojnymi w Ukrainie. Aktualizuje to obowiązek organów państwa zapewnienia ochrony ich praw przed wszelkimi naruszeniami, w szczególności w postaci przemocy ze względu na płeć, włącznie z przemocą seksualną, na którą są narażone także w przestrzeni publicznej, a w przypadku takiego naruszenia zaś zapewnienia, że kobiety uzyskają odpowiednie wsparcie: prawne, psychologiczne i medyczne. Masowy napływ kobiet i dziewcząt będących w sytuacji kryzysowej wymaga ponadto szczególnego zwrócenia uwagi na skuteczne przeciwdziałanie i penalizowanie przestępstwa handlu ludźmi.
W tych okolicznościach niezbędne wydaje się być przygotowanie w służbach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji odpowiednich wytycznych i informacji dla funkcjonariuszy. Warto także rozważyć podjęcie współpracy z organizacjami wyspecjalizowanymi w przeciwdziałaniu zjawisku handlu ludźmi i udzielaniu wsparcia jego ofiarom.
W obliczu wojny w Ukrainie wsparcia opartego na zrozumieniu ich szczególnej sytuacji oraz podejściu prawno-człowieczym wymagają także osoby starsze. Seniorom, którym uda się dotrzeć na terytorium Polski należy dostarczyć w sposób efektywny informacji o przysługujących im prawach i dostępnych formach pomocy. W opracowywaniu sposobów komunikowania należy uwzględnić nie tylko tłumaczenie na język ukraiński, ale także ewentualne dodatkowe potrzeby związane ze słabszym słuchem, wzrokiem lub chorobami otępiennymi. Naczelną zasadą udzielanej pomocy powinna być zasada poszanowania autonomii i niezależności każdej osoby starszej, bez względu na poziom sprawności fizycznej i mentalnej. Jej właściwe uwzględnienie oznacza m.in. zapewnienie odpowiedniej asystencji osobistej w przypadkach osób, które będą tego potrzebowały.
RPO zwrócił także uwagę na szczególne potrzeby osób z niepełnosprawnościami, które przekraczają aktualnie granicę ukraińsko-polską. Niezwykle istotne jest, aby potrzeby osób z niepełnosprawnościami były identyfikowane jak najwcześniej, tak by zaproponowane wsparcie było adekwatne do zgłaszanych potrzeb. Powinno ono obejmować także środki transportu z przejść granicznych do punktów recepcyjnych dostosowane do indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz osób starszych. Środki transportu powinny również uwzględniać potrzeby osób wymagających najintensywniejszego wsparcia. Niezbędne jest również zapewnienie leków, sprzętu medycznego oraz ułatwiającego poruszanie się, w tym wózków dla osób z niepełnosprawnością narządu ruchu lub w słabszej kondycji fizycznej.
Rzecznik wskazał również na sytuację społeczności romskiej, której członkowie przybywają do Polski. Bez wątpienia społeczność romska, która w Ukrainie według szacunków liczyć może nawet kilkaset tysięcy osób, jest szczególnie narażona na skrajną przemoc w warunkach każdego konfliktu zbrojnego. Potwierdzają to rozmowy prowadzone przez pracowników Biura RPO z Romami i Romni, którzy korzystają już z miejsc noclegowych w punktach recepcyjnych. Do Biura Rzecznika docierają też skargi, głównie od aktywistów wspierających romskich migrantów, wskazujące na uprzedzenia i stygmatyzację, z jakimi Romowie spotykają się w niektórych z tych punktów.
Doceniając reakcję społeczeństwa oraz władzy publicznej na powodowany wojną kryzys w Ukrainie, Rzecznik zaapelował, aby system wsparcia osób opuszczających terytorium Ukrainy w związku z aktualnym zagrożeniem dla życia i zdrowia był wrażliwy na potrzeby grup w szczególnie niekorzystnej sytuacji.