Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw z dnia 2022-03-28.
Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw.
W pierwszej kolejności Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż projekt przewiduje ograniczenie możliwości korzystania z instytucji czynnego żalu. W kontekście wejścia w życie wielopłaszczyznowej i budzącej liczne wątpliwości reformy podatkowej dokonanej w ramach tzw. "Polskiego Ładu", zmiana regulacji pozwalającej na uniknięcie karalności na gruncie karnym skarbowym w przypadku stosownego zawiadomienia organu oraz uiszczenia w całości wymaganej należności publicznoprawnej wzbudzać może szczególne obawy podatników. Po dniu 1 stycznia 2022 r. obywatele stanęli przed koniecznością odnalezienia się w gąszczu trudnych i skomplikowanych przepisów podatkowych, których wykładnia niejednokrotnie nastręcza wątpliwości także samym organom podatkowym. Tym samym ograniczanie możliwości korzystania z instytucji czynnego żalu może w konsekwencji oznaczać nadmierną represyjność ze strony organów wymierzoną w obywateli. Proponowaną zmianę w art. 16 § 5 k.k.s. należy zatem uznać za nieuzasadnioną.
Z szeregu zmienianych przepisów projektodawca usuwa warunek wymagalności należności publicznoprawnej. Zdaniem RPO może to doprowadzić do sytuacji, w której powstanie obowiązek zapłaty umorzonego lub przedawnionego podatku. Takie konsekwencje byłyby nie do zaakceptowania z punktu widzenia standardu ochrony praw podatnika.
W projekcie zaproponowano usunięcie § 2 z art. 44 k.k.s., zgodnie z którym karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Rzecznik zwrócił uwagę, że zmiana ta skutkować będzie tym, że po upływie terminu przedawnienia należności publicznoprawnej, prowadzenie postępowania karnego skarbowego nie będzie wykluczone. Jest to zdecydowanie niekorzystna zmiana dla obywateli. Może bowiem dochodzić do sytuacji, w których pomimo wygaśnięcia zobowiązania podatkowego poprzez przedawnienie, zaistnieje możliwość prowadzenia postępowania karnoskarbowego. Taki zaś stan nie sprzyja realizacji zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. W praktyce obywatele nie będą mieli pewności co do zakresu odpowiedzialności w przypadku przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Zdaniem projektodawcy obecnie obowiązujący art. 114a k.k.s. jest postrzegany jako jeden z głównych powodów przewlekłości postępowania karnego skarbowego. W związku z powyższym prawodawca planuje ograniczenie jego stosowania w ten sposób, że zawieszenie postępowania karnego skarbowego będzie możliwe jedynie na etapie postępowania przygotowawczego, a zatem z wyłączeniem etapu postępowania jurysdykcyjnego (ponieważ sąd nie jest zobowiązany do badania, czy kwota uszczuplenia wskazana w akcie oskarżenia odpowiada rzeczywistości). Tymczasem w opinii RPO pozostawienie przepisu art. 114a k.k.s. w obrocie prawnym, także w wersji zmodyfikowanej zgodnie z omawianym projektem, nie wyeliminuje problemu wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zapobiegania przedawnieniu na gruncie podatkowym. Postulować należy zatem jego całkowite uchylenie.
Uzasadnienie projektu w zakresie zaostrzającym odpowiedzialność karną za poszczególne przestępstwa nie wyjaśnia jakie dane empiryczne doprowadziły do zaproponowania takiej zmiany. Do projektu nie zostały załączone żadne dane statystyczne odnośnie orzeczeń sądów skazujących za poszczególne przestępstwa ani wpływu surowości grożącej kary na zapobieganie popełnianiu przestępstw przez sprawców. Zdaniem Rzecznika bez zwiększenia skuteczności działania organów ścigania samo zaostrzenie odpowiedzialności karnej nie zadziała prewencyjnie i nie zwiększy nieuchronności kary. W uzasadnieniu nie sposób znaleźć analizy wpływu zaostrzenia na skuteczność przeciwdziałania tym przestępstwom. Brak danych empirycznych zdaje się prowadzić do wniosku, że proponowana nowelizacja nie spełnia warunku przydatności i konieczności ograniczenia wolności i praw człowieka w rozumieniu art. 31 ust. 3 Konstytucji.