Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie sytuacji podatkowej osób samotnie wychowujących dzieci.

Przedmiotowa problematyka należy do jednych z najczęściej poruszanych zagadnień przez obywateli, kierujących liczne skargi do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich na reformę Polskiego Ładu. Instytucja wspólnego rozliczenia się z dzieckiem przez osobę samotnie je wychowującą funkcjonowała w polskim porządku prawnym zasadniczo w niezmienionym kształcie od lat 90. XX w. Polegała ona na tym, że na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, osoba samotnie wychowująca dzieci mogła określić podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów podlegających opodatkowaniu. W związku z powyższym, okoliczności towarzyszące nagłym i niekonsultowanym zmianom dokonanym w ramach Polskiego Ładu, a dotyczącym preferencyjnego sposobu rozliczania się przez osoby samotnie wychowujące dzieci, od początku wzbudziły liczne kontrowersje.

Mimo braku stosownych analiz oraz oceny skutków regulacji, od dnia 1 stycznia 2022 roku przestały obowiązywać preferencyjne zasady opodatkowania dla osób samotnie wychowujących dzieci, które zastąpiono stałą ulgą w kwocie 1500 złotych. Zmiana ta wywołała ogromne niezadowolenie wśród obywateli, którzy masowo zaczęli kierować skargi do Biura RPO w tym temacie. Osoby samotnie wychowujące dzieci zarzucały nowym regulacjom wyjątkową niesprawiedliwość społeczną wielokrotnie akcentując, iż grupa osób samotnie wychowujących dzieci jest bardzo zróżnicowana i obejmuje osoby, które nie ze swojego wyboru, lecz ze względu na szczególne okoliczności, znalazły się w trudnej życiowo sytuacji.

Na skutek zgłaszanych postulatów dotyczących przywrócenia możliwości korzystania z preferencyjnego sposobu opodatkowania, zaproponowano zmianę wychodzącą naprzeciw tym oczekiwaniom. I znów, po tym, jak oficjalnie zadeklarowano powrót do dotychczasowych zasad przewidujących preferencyjne opodatkowanie, a następnie dano temu wyraz w projekcie rządowym, na etapie prac sejmowych dokonano zmian wykluczających możliwość określenia podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów wobec wszystkich osób samotnie wychowujących dzieci. Trudno się nie zgodzić z tym, że takie praktyki naruszają zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, w szczególności mając na uwadze dotychczasowy sposób wprowadzania zmian przez Polski Ład dotyczących sytuacji podatkowej osób samotnie wychowujących dzieci.

Niestety, obywatele czują się zawiedzeni, czemu wyraz dają w nowych skargach kierowanych do Biura Rzecznika, podnosząc, że ustawodawca podjął działania zmierzające w istocie do przywrócenia tak zwanej pół ulgi. Podkreślają jednocześnie, że projekt w kształcie wniesionym do Sejmu nie był poddany konsultacjom społecznym, a dokonana w nim zmiana jest zdecydowanie mniej korzystna dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Dodatkowo Rzecznik wskazał, że w opinii obywateli, niezrozumiałe są również zmiany zmierzające do całkowitego wykluczenia osób sprawujących opiekę naprzemienną z możliwości korzystania z preferencyjnego rozliczenia.

Rzecznik przedstawił Marszałkowi Senatu powyższe uwagi z prośbą o rozważanie zasadności wniesienia przez Senat stosownych poprawek.