Wystąpienie do Przewodniczących sejmowych i senackich komisji: Ustawodawczej oraz Regulaminowej, Spraw Poselskich i Immunitetowych w sprawie konieczności uregulowania procedury wykluczenia posła z obrad z dnia 2022-08-22.
Wystąpienie do Przewodniczących sejmowych i senackich komisji: Ustawodawczej oraz Regulaminowej, Spraw Poselskich i Immunitetowych w sprawie konieczności uregulowania procedury wykluczenia posła z obrad.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły liczne skargi wyborców dotyczące wykluczenia reprezentujących ich posłów z obrad Sejmu RP. W toku badania tych spraw Rzecznik doszedł do przekonania, że obecne przepisy Regulaminu Sejmu RP regulujące wykluczanie posłów z posiedzenia Sejmu RP lub komisji są niezgodne z art. 106 oraz art. 112 Konstytucji, ponieważ regulują sprawy zastrzeżone wyłącznie do materii ustawowej.
Art. 106 Konstytucji stanowi, że "[w]arunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz ochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa". Udział posła w pracach Sejmu RP i komisji sejmowych, jest jego prawem i obowiązkiem. Z kolei art. 112 Konstytucji precyzyjnie określa, jakie sprawy może regulować Regulamin Sejmu RP. Należy do nich: 1) organizacja wewnętrzna Sejmu; 2) porządek prac Sejmu; 3) tryb powoływania i działalności organów Sejmu; 4) sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu. Wykluczanie posłów z posiedzeń Sejmu i jego organów nie mieści się w żadnej z wymienionych kategorii spraw. Tymczasem bez wyraźnego upoważnienia konstytucyjnego regulamin nie może normować spraw objętych obowiązkową materią ustawową. Dlatego też, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, obecne regulacje regulaminowe w zakresie wykluczania posłów z posiedzeń Sejmu RP oraz jego organów powinny zostać przeniesione do ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora.
Odrębnym problemem jest ścieżka odwoławcza od decyzji Marszałka Sejmu RP lub przewodniczącego komisji. W obecnym stanie prawnym posłowi wykluczonemu z posiedzenia Sejmu przysługuje odwołanie do Prezydium Sejmu, a posłowi wykluczonemu z posiedzenia komisji - do prezydium tej komisji. W obu przypadkach decyzja organu odwoławczego jest ostateczna. W tym przypadku przeniesienie regulacji regulaminowej do ustawy nie będzie w ocenie RPO wystarczające. Dlatego też Rzecznik stoi na stanowisku, że w przypadku decyzji organu Sejmu uniemożliwiającej posłowi skuteczne wypełnianie jego obowiązków (np. wykluczenie z posiedzenia Sejmu bądź komisji), temu posłowi powinno zostać zagwarantowane prawo do skutecznego środka odwoławczego.
Realizacja postulatów przedstawionych powyżej wymaga zmiany Regulaminu Sejmu oraz ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Inicjatywę prawodawczą w zakresie zmiany Regulaminu posiada Prezydium Sejmu, komisja sejmowa lub co najmniej 15 posłów, a w zakresie zgłoszenie poselskiego projektu ustawy - komisje sejmowe lub co najmniej 15 posłów.
Z uwagi na to, że proponowane zmiany wymagają korekty Regulaminu Sejmu, Rzecznik zwrócił się do przewodniczących stosownych komisji sejmowych i senackich z prośbą o przedstawienie stanowiska w przedmiotowym zakresie.