Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie organizacji tzw. ogólnopolskiego liczenia osób bezdomnych.

Przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich od wielu lat pozostaje problematyka przeciwdziałania bezdomności. Rzecznik wskazał, iż jednym z kluczowych narzędzi umożliwiających rozwiązywanie problemu bezdomności i zapobieganie mu jest rzetelna diagnoza tego zjawiska, w tym wykluczenia mieszkaniowego. Badania takie powinny prowadzić do identyfikacji wszelkich rodzajów bezdomności, określać jej skalę oraz charakter problemów i potrzeb ludzi nią dotkniętych, a także wskazywać bariery, na jakie napotyka się przy wychodzeniu z bezdomności. Taka diagnoza jest niezbędna, aby poprawiać koordynację działań na rzecz osób doświadczających bezdomności, prowadzonych zarówno przez administrację rządową, jak i samorządową oraz organizacje pozarządowe. Badanie ma również ogromne znaczenie dla realizacji dobra wspólnego: ustalenie i podanie do publicznej wiadomości wyników liczenia osób w kryzysie bezdomności stanowi zawsze impuls do ważnej i potrzebnej dyskusji.

RPO podkreślił, że jest zwolennikiem organizowanego przez MRiPS ogólnopolskiego liczenia osób bezdomnych wraz z badaniem socjodemograficznym. Zwyczajowo takie badanie odbywało się co dwa lata, ostatnie jednak miało miejsce w 2019 r. Rzecznik wskazał, że z powodu zmian sytuacji społecznej w Polsce, ponowne ustalenie liczny osób w kryzysie bezdomności jest szczególnie istotne. W ocenie RPO do zmian przyczyniły się m.in. stan epidemii, rosnąca inflacja, podwyżki kosztów utrzymania lokali mieszkalnych, trudności w zapewnieniu dostaw energii cieplnej i prądu oraz ogromny napływ uchodźców wojennych z Ukrainy. Zdaniem Rzecznika oraz ekspertów z Komisji ds. Przeciwdziałania Bezdomności przy RPO, osoby w kryzysie uchodźczym, które nie mają tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego na terenie Polski, de facto wypełniają definicję osoby w kryzysie bezdomności określoną w art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej w nawiązaniu do art. 29 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wobec tego należy podejmować starania zmierzające do określenia skali zjawiska bezdomności i zagrożenia bezdomnością także i w tej grupie osób.

Rzecznik wyraził głębokie przekonanie o potrzebie zaplanowania i przeprowadzenia w przyszłym roku akcji ogólnopolskiego liczenia osób w kryzysie bezdomności, w tym także z uwzględnieniem uchodźców doświadczających w naszym kraju takiej sytuacji, a obecnie - opracowania, wzorem lat ubiegłych, sprawozdania z realizacji zadań na rzecz osób bezdomnych w województwach za rok 2021.

Z uwagi na powyższe Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o poinformowanie o zajętym w tej sprawie stanowisku i ewentualnie planowanych działaniach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 3 stycznia 2023 r. podzielił stanowisko RPO, iż rzetelna diagnoza zjawiska bezdomności jest jednym z kluczowych narzędzi umożliwiających rozwiązywanie tego problemu, jak również ochronę osób zagrożonych bezdomnością przed doświadczeniem tego kryzysu. Podkreślił, iż realizacja niniejszego przedsięwzięcia stanowi niebagatelne wyzwanie organizacyjne, wymagające przygotowania i zaangażowania znacznych zasobów kadrowych instytucji pomocy społecznej. Z uwagi na istniejące obecnie okoliczności oraz specyfikę metodologii badania, możliwość przeprowadzenia Ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych w bieżącym sezonie zimowym budzi poważne wątpliwości. Istotne znaczenie ma aktualna sytuacja geopolityczna i gospodarcza, która wpływa na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych pomocy społecznej i powoduje konieczność realizacji dodatkowych obowiązków przez te jednostki, a niejednokrotnie także poważne zmiany organizacyjne. Nie bez znaczenia są również panujące aktualnie, a także prognozowane w dłuższej perspektywie, warunki atmosferyczne, które nie skłaniają osób przebywających w przestrzeni publicznej i miejscach niemieszkalnych do korzystania ze schronienia w przeznaczonych do tego celu placówkach. Z uwagi na powyższe MRiPS zawiesiło organizację badania w najbliższym czasie. Niemniej jednak w I kwartale 2023 r. zostanie sporządzone Sprawozdanie z realizacji działań na rzecz osób bezdomnych w województwach w 2022 r., na podstawie którego zostanie opracowana analiza wymiaru oraz skuteczności pomocy udzielanej osobom doświadczającym bezdomności.