Wystąpienie do Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie obowiązku składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej wyłącznie elektronicznie z dnia 2022-12-27.
Wystąpienie do Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie obowiązku składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej wyłącznie elektronicznie.
Na tle jednej ze spraw indywidualnych badanych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem dotyczący obowiązku składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej wyłącznie elektronicznie.
Kwestia ta wpisuje się w zjawisko obejmujące wykluczenie cyfrowe seniorów, a także obowiązek państwa polegający na zagwarantowaniu efektywnej legislacji zakazującej dyskryminacji ze względu na wiek. Problem powyższy ma jednak znacznie szerszy wymiar - bowiem, by zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu seniorów niezbędna jest edukacja, a tej od lat ciągle brakuje w polskim systemie.
Wnioskodawczyni, która zwróciła się do RPO w tej konkretnej sprawie, wciąż jest osobą aktywną zawodowo, a co za tym idzie składa w ZUS stosowne rozliczenia. Należy zauważyć, że dotychczas obowiązek posiadania profilu PUE ZUS dotyczył wyłącznie płatników rozliczających składki za więcej niż 5 osób. Wprowadzenie tego obowiązku dla wszystkich rozliczających się z ZUS (na mocy ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw) sprawia, że z dniem 1 stycznia 2023 roku właściciele małych firm (zatrudniających do 5 pracowników), a także osoby samozatrudnione płacące składki za siebie muszą korzystać z profilu PUE ZUS. Wnioskodawczyni wskazała, że czuje się w ten sposób dyskryminowana, gdyż Jej wiek oraz brak umiejętności cyfrowych wyłącza w Jej przypadku możliwość prawidłowego rozliczenia, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z obsługą przez osobę profesjonalnie zajmującą się takimi rozliczeniami, a w perspektywie wręcz rezygnację z wykonywania pracy.
W ocenie Rzecznika przepisy nakładające wspomniany obowiązek winny być skonstruowane w taki sposób, by w sytuacjach m.in. takich, jak opisana powyżej mógł być dopuszczony dotychczasowy sposób rozliczenia z ZUS. RPO przypomniał, że ONZ, w swoim raporcie dotyczącym ageizmu i dyskryminacji ze względu na wiek, wskazała, że zarówno ageizm, jak i dyskryminacja ze względu na wiek stanowią naruszenie praw człowieka oraz przyczyniają się do innych naruszeń praw człowieka. Szerokie rozpowszechnienie tego zjawiska w skali światowej sprawia, że dyskryminacja, marginalizacja i wykluczenie osób starszych są postrzegane jako norma społeczna i niewątpliwie należy temu przeciwdziałać.
Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Prezes ZUS z prośbą o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie, podkreślając, że RPO wspiera inicjatywy dotyczące cyfryzacji i informatyzacji, które dają możliwość łatwiejszego kontaktu obywatela z urzędem, niemniej jednak nie można dopuszczać do sytuacji, w której ktokolwiek w takim procesie czuje się pominięty, wykluczony, a przez to dyskryminowany. Zasadne wydaje się zatem rozważenie podjęcia działań organizacyjnotechnicznych umożliwiających osobom starszym, które chcą rozliczać się z ZUS na dotychczasowych zasadach, realizację swoich uprawnień w tej formie, bądź ewentualnie - w przypadku niezbędności podjęcia uprzedniej inicjatywy legislacyjnej - zasygnalizowanie konieczności jej zainicjowania właściwym organom.