Wystąpienie do Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie braku regulacji prawnych odnośnie powiadamiana obywateli o podjęciu czynności w przedmiocie unieważnienia dowodu osobistego z dnia 2023-02-23.
Wystąpienie do Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie braku regulacji prawnych odnośnie powiadamiana obywateli o podjęciu czynności w przedmiocie unieważnienia dowodu osobistego.
W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że wiedza o utworzeniu i działaniu rejestru publicznego, którego założeniem jest ułatwienie kontaktu organów państwa z osobami fizycznymi, w związku z usługami i zadaniami publicznymi realizowanymi na rzecz tych osób, jest w społeczeństwie znikoma. Ponadto, przekazanie danych osobowych do rejestru danych kontaktowych oraz przetwarzanie tych danych wymaga zgody osoby, której dane dotyczą (art. 20k ust. 1 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne). Z uwagi na to, że dane wprowadzane do rejestru danych kontaktowych obejmują m.in. adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego, obywatele mogą nie wyrazić zgody na ich udostępnienie i przetwarzanie, gdyż są to dane chronione w ramach prawa do prywatności.
Zdaniem Rzecznika system powiadamiania obywateli o unieważnieniu dowodu osobistego, który ma działać w oparciu o rejestr danych kontaktowych, jest niezupełny, gdyż nie obejmuje wszystkich posiadaczy dowodów osobistych. Każdy zaś dokument tożsamości może potencjalnie podlegać unieważnieniu. Oznacza to, że znaczna cześć obywateli nie będzie mogła uzyskać za pośrednictwem systemu rejestrów państwowych informacji o anulowaniu ważności dowodu osobistego.
Niezależnie od powyższego RPO zauważył, że przepisy ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nie zobowiązują organów jednostek samorządu terytorialnego, którym udostępnia się dane zgromadzone w rejestrze danych kontaktowych, do zawiadamiania obywatela o dokonaniu unieważnienia dowodu osobistego. Z dotychczasowych wyjaśnień udzielonych przez MSWiA wynika, że przekazywanie tego rodzaju informacji posiadaczom dokumentów tożsamości odbywa się automatycznie i wynika z funkcjonalności rozwiązania organizacyjno-technicznego, jakim jest system rejestrów państwowych, który obejmuje m.in. rejestr dowodów osobistych i rejestr danych kontaktowych. Zawiadamianie w tym trybie obywateli o anulowaniu ważności ich dokumentów tożsamości nie stanowi zatem wykonania obowiązku prawnego nałożonego na organy administracji publicznej. Skutecznego pozyskiwania przez obywateli informacji o unieważnieniu dokumentu tożsamości nie zapewnia też skorzystanie z usług publicznych dostępnych na stronie internetowej www.gov.pl. Możliwość skorzystania z przedmiotowych usług przysługuje bowiem jedynie tym posiadaczom dowodu osobistego, którzy dysponują profilem zaufanym lub e-dowodem, tj. środkami identyfikacji elektronicznej pozwalającymi m.in. na sprawdzenie swoich danych w rejestrze dowodów osobistych lub zweryfikowanie czy dowód osobisty nie został unieważniony lub zawieszony. Z ogólnodostępnych informacji wynika, że z profilu zaufanego korzysta mniej niż połowa mieszkańców Polski, zaś e-dowodem legitymuje się 10 milionów obywateli. Oznacza to, że usługi publiczne oferowane na portalu gov.pl nie są dostępne dla wszystkich obywateli.
W ocenie Rzecznika, skoro unieważnienie dowodu osobistego następuje w drodze czynności materialno-technicznej organu gminy, ministra właściwego do spraw informatyzacji lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych, a organy te dysponują lub w łatwy sposób mogą wejść w posiadanie danych kontaktowych posiadaczy unieważnionych dokumentów tożsamości (choćby za pomocą rejestru PESEL), to nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawodawca zobowiązał te podmioty do informowania obywateli - za pomocą korespondencji tradycyjnej lub elektronicznej - o czynności anulowania ważności dowodu osobistego. Takie rozwiązanie zapewni skuteczne przekazywanie wszystkim obywatelom informacji dotyczących utraty przez dowód osobisty statusu ważnego dokumentu.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie celowości podjęcia prac legislacyjnych zmierzających do uzupełnienia ustawy o dowodach osobistych o przepisy wprowadzające obowiązek powiadamiania z urzędu obywateli, że będący w ich posiadaniu dokument tożsamości został unieważniony.