Wystąpienie do Szefów Kancelarii Sejmu i Senatu RP w sprawie dostępności biur poselskich i senatorskich z dnia 2024-01-04.
Wystąpienie do Szefów Kancelarii Sejmu i Senatu RP w sprawie dostępności biur poselskich i senatorskich.
Zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami realnej możliwości partycypacji w życiu publicznym jest od wielu lat przedmiotem działań Rzecznika Praw Obywatelskich. Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie szczególnych potrzeb tej grupy osób było jednym z priorytetów Rzecznika w okresie poprzedzającym wybory parlamentarne. RPO przypomniał, iż realizacja konstytucyjnego prawa do wyboru swoich przedstawicieli do Sejmu i Senatu nie kończy się z chwilą oddania głosu na karcie do głosowania. Kolejnym krokiem jest umożliwienie obywatelom, w tym osobom ze szczególnymi potrzebami, realnego dostępu do Posłanek i Posłów. Niezbędne wydaje się zatem zapewnienie dostępnej architektonicznie, informacyjno-komunikacyjnie oraz cyfrowo przestrzeni biur poselskich.
Rzecznik zapoznał się z listem otwartym, skierowanym do przewodniczących komitetów wyborczych partii, które brały udział w wyborach parlamentarnych w bieżącym roku. Autorzy listu, pod którym podpisali się przedstawiciele organizacji społecznych, nauki i samorządów, wskazywali na potrzebę zapewnienia dostępności biur poselskich i senatorskich. Również we wnioskach kierowanych do Biura RPO obywatele i przedstawiciele organizacji społecznych podnoszą problem dostępności biur poselskich i senatorskich, wskazując że osoby ze szczególnymi potrzebami to nie wyłącznie osoby z niepełnosprawnościami, ale również m.in. osoby starsze, kobiety w ciąży czy osoby po urazach, poruszające się przy pomocy kul. Jak wynika z informacji przekazywanych Rzecznikowi, dostosowanie wielu budynków, w których siedziby mają biura poselskie i senatorskie, wymagałoby przeprowadzenia kosztownych inwestycji, wymagających niekiedy gruntownej przebudowy. Wynika z tego, że konieczne jest zwrócenie uwagi na kwestie dostępności już na etapie poszukiwania odpowiedniego miejsca na stworzenie biura. Innymi barierami, na jakie natrafiają osoby ze szczególnymi potrzebami, jeśli chodzi o dostępność biur poselskich i senatorskich są m.in.: brak wind lub schody prowadzące na tzw. "wysoki parter", gdzie windy się znajdują; zbyt strome podjazdy dla wózków; brak dostępu do usług tłumacza Polskiego Języka Migowego; publikowanie na stronach internetowych niedostępnych plików w formacie .pdf; toalety dla osób z niepełnosprawnościami zamknięte na klucz. W związku z powyższym, a także mając na względzie początek kadencji Parlamentu, Rzecznik uznał za niezbędne pochylenie się nad kwestią zapewnienia dostępności biur poselskich i senatorskich - miejsc, w których obywatele mogą spotkać się ze swoimi reprezentantami.
Obowiązek wyrównywania szans osób z niepełnosprawnościami oraz umożliwienia im pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia potwierdza ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych. Wagę uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w podejmowaniu decyzji dotyczących społeczności podkreślił również Komitet ONZ ds. Praw Osób Niepełnosprawnych.
Podmiotami, które mają obowiązek zapewniania dostępności, na podstawie przepisów ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, są m.in. jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy o finansach publicznych, inne państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby prawne utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, niemające charakteru przemysłowego ani handlowego, jeśli inne jednostki sfery finansów publicznych lub państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot finansują je, zarządzają nimi bądź sprawują nad nimi nadzór. Podmiotami zobowiązanymi są również związki wyżej wskazanych podmiotów, a także przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe, jeśli na podstawie umowy zawartej z podmiotem publicznym realizują zadania finansowane z udziałem środków publicznych (w zakresie przewidzianym tą umową). Należy wobec tego wskazać, że ustawodawca obowiązek zapewniania dostępności łączy z finansowaniem działalności danego podmiotu (choćby w części) ze środków publicznych.
Wydaje się wobec tego, że z uwagi na korzystanie ze środków publicznych oraz szczególną funkcję jaką pełnią biura poselskie i senatorskie, polegającą na obsłudze wykonywania pracy osoby wybranej w powszechnych wyborach do sprawowania mandatu posła albo senatora, a wobec tego - wykonywania władzy publicznej, należałoby uznać, że obowiązek zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmuje również te podmioty. Rozumiejąc w pełni złożoność postulowanego przedsięwzięcia i dostrzegając, że w przypadkach biur, które funkcjonują od wielu lat w tych samych miejscach, w budynkach, które wybudowano na tyle dawno, że ich dostosowanie wiązałoby się z koniecznością poniesienia znacznych kosztów, RPO zaznaczył, że nawet w takich przypadkach bariery powinny być stopniowo i systematycznie usuwane, a cały proces stale monitorowany w celu osiągnięcia pełnej dostępności.
Rzecznik podkreślił również wagę działań edukacyjno-promocyjnych, zachęcających do zwiększania świadomości na temat dostępności i problemów, z którymi na co dzień mierzą się w tym zakresie osoby z niepełnosprawnościami. Jak wynika z doświadczeń RPO, istnienie barier wynika co do zasady z braku informacji i wiedzy technicznej niż ze świadomej woli uniemożliwiania osobom ze szczególnymi potrzebami dostępu do określonych miejsc lub usług.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się z prośbą o analizę problemu przedstawionego w niniejszym wystąpieniu, ustosunkowanie się do wskazanych kwestii oraz poinformowanie o planowanych działaniach, które zmierzać będą do poprawy dostępności biur poselskich dla osób ze szczególnymi potrzebami.