Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w sprawie dostępności tłumaczy ukraińskiego języka migowego.

W lutym 2024 r. mijają dwa lata od zbrojnej napaści Rosji na Ukrainę. Przez ten czas do Polski trafiło wielu obywateli Ukrainy uciekających przed trwającą w ich kraju wojną. Część z nich stanowią osoby z niepełnosprawnością, które w dalszym ciągu przebywają na terenie Polski.

Doceniając w pełni dotychczasowe inicjatywy na rzecz niepełnosprawnych osób uchodźczych, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na konieczność pochylenia się nad systemowymi rozwiązaniami na rzecz zapewnienia dostępności komunikacyjno-informacyjnej dla uchodźców z Ukrainy z niepełnosprawnością słuchu. Należy bowiem wskazać, że ta konkretna grupa osób z niepełnosprawnościami jest szczególnie narażona na dyskryminację - zarówno z powodu samego faktu niepełnosprawności, jak i jej rodzaju, co wiąże się często również z nieposługiwaniem się językami fonicznymi (językiem polskim, ukraińskim czy angielskim). W związku z tym potrzeba zapewnienia wsparcia tej grupie osób jest znacząca i powinna zostać zaspokojona w sposób kompleksowy.

Według wiedzy Rzecznika Praw Obywatelskich Polski Związek Głuchych uruchomił usługę Wideotłumacza Ukraińskiego Języka Migowego, która była finansowana ze środków publicznych. Na stronie wskazanej organizacji zamieszczono również informację w ukraińskim języku migowym o przysługujących uprawnieniach oraz wskazano dedykowany adres mailowy do kontaktu2 . Jednocześnie do Rzecznika wpływają wnioski, które wskazują na to, że działalność prywatnego przedsiębiorstwa, które dotychczas świadczyło usługi tłumaczenia na ukraiński język migowy w systemie 24-godzinnym finansowane najpierw ze środków prywatnych, a następnie z funduszy jednej z międzynarodowych fundacji, ze względu na wygaśnięcie porozumień o współpracy może być zagrożona, mimo że wydaje się w pewnym stopniu wypełniać lukę w systemie wsparcia Głuchych Ukraińców. Powyższe ustalenia wskazują, że aktualnie brak jest systemowych rozwiązań dotyczących pomocy głuchym uchodźcom z Ukrainy.

RPO przypomniał, iż podmioty publiczne mają obowiązek zapewnienia osobom ze szczególnymi potrzebami obsługi z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się (m.in. kontakt poprzez pocztę elektroniczną, wiadomości tekstowe w tym w formie wiadomości SMS, MMS czy komunikatorów internetowych, komunikację audiowizualną czy też strony internetowe spełniające standardy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami) lub przez wykorzystanie zdalnego dostępu on-line do usługi tłumacza przez strony internetowe i aplikacje, zapewnienia możliwości korzystania przez osoby uprawnione z pomocy wybranego tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika oraz zapewnienia (na określonych zasadach) dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN. Wydaje się zatem, że istnieje luka dotycząca możliwości żądania przez osobę z niepełnosprawnością słuchu zapewnienia jej usługi tłumaczenia na ukraiński język migowy w kontaktach z organami administracji publicznej i innymi podmiotami publicznymi, np. placówkami ochrony zdrowia.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu Do Spraw Osób Niepełnosprawnych w piśmie z 27 marca 2024 r. wskazał, iż zapewnienie dostępności w przestrzeni publicznej, w tym dostępności informacyjno-komunikacyjnej, jest jednym z warunków pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym oraz wynika z przepisów ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Zarówno ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jak i przepisy wykonawcze do niej - rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności nie wyodrębniają oddzielnych zasad do cudzoziemców. Zatem cudzoziemcy, którzy przebywają legalnie na terytorium Polski oraz posiadają numer PESEL mogą ubiegać się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności we właściwym powiatowym/miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności na takich samych zasadach jak obywatele Polski. Jednocześnie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadziła możliwość przeznaczania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Funduszu Solidarnościowego na działania kierowane dla niepełnosprawnych obywateli z Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, na podstawie programów zatwierdzanych przez Radę Nadzorczą Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz na podstawie programów Funduszu Solidarnościowego. W obecnym systemie prawnym nie ma możliwości przekazania innych środków niż wskazane wyżej na rzecz realizacji wsparcia uchodźców z terenów Ukrainy.