Wystąpienie do Ministra Nauki w sprawie potrzeby uregulowania kwestii wznowienia postępowania awansowego z dnia 2024-10-10.
Wystąpienie do Ministra Nauki w sprawie potrzeby uregulowania kwestii wznowienia postępowania awansowego.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż przed wejściem w życie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej jako: "PSWN"), podstawą wznowienia postępowania o nadanie stopni doktora i doktora habilitowanego albo tytułu profesora mogły być - obok przesłanek wskazanych w ustawie - Kodeks postępowania administracyjnego - ujawnione okoliczności wskazujące na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce (art. 29 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, dalej jako: "USN").
W sytuacji, gdy wznowienie następowało z uwagi na zaktualizowanie się jednej z przesłanek wznowieniowych wskazanych w KPA, zastosowanie miał art. 146 § 1 KPA, zgodnie z którym uchylenie decyzji w sytuacji, gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe bądź decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a-145b KPA, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Jednak w sytuacji, gdy ujawnione okoliczności wskazywały na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce, ograniczenie czasowe wynikające z art. 146 § 1 KPA nie miało zastosowania.
Sprawa braku ustawowego ograniczenia czasowego dotyczącego możliwości uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania awansowego na tej szczególnej podstawie była też w przeszłości przedmiotem korespondencji RPO z resortem szkolnictwa wyższego. Wówczas Ministerstwo argumentowało, że brak ograniczenia czasowego w zakresie wznawiania postępowań na podstawie art. 29 ust. 2 USN związany jest z brakiem tolerancji dla wszelkich przejawów nieuczciwości naukowej.
Obecnie, zgodnie z art. 194 PSWN, w przypadku zaistnienia określonych w KPA przyczyn wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie nadania stopnia doktora albo rażącego naruszenia prawa przez podmiot doktoryzujący, Rada Doskonałości Naukowej wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania i wskazuje podmiot doktoryzujący, który prowadzi postępowanie. Przepis ten, zgodnie z art. 225 PSWN, znajduje odpowiednie zastosowanie do wznowienia postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego. Z kolei zgodnie z art. 145 § 1 KPA, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; decyzja wydana została w wyniku przestępstwa; decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 KPA; strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu; wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję; decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu; zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji; decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. Szczególne podstawy wznowieniowe wskazane są także art. 145a-145b KPA.
W obecnym stanie prawnym wskazanego wyżej ograniczenia nie stosuje się w sytuacji, gdy wznowienie następuje na podstawie przesłanki dodatkowej, wynikającej z art. 194 PSWN, tj. z uwagi na rażące naruszenie prawa przez podmiot doktoryzujący. Przyjęte rozwiązanie w praktyce różnicuje pozycję osób, które uzyskały stopień doktora lub doktora habilitowanego na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce, w ten sposób, że jeśli postępowanie, w ramach którego nadano im ten stopień toczyło się w oparciu o USN, to decyzja o nadaniu go może zostać uchylona, nawet jeśli do naruszenia doszło wiele lat temu, z tym zastrzeżeniem, że postępowanie wznowieniowe zostało wszczęte najpóźniej do dnia 31 grudnia 2020 r., zaś w przypadku osób, które dopuściły się podobnego naruszenia, ale stopień nadano im na podstawie obecnie obowiązujących przepisów lub na podstawie przepisów uprzednio obowiązujących, pod warunkiem, że postępowanie wznowieniowe wszczęto po 31 grudniu 2020 r., uchylenie decyzji jest ograniczone czasowo ze względu na art. 146 § 1 KPA. Jak się wydaje, obecnie także możliwość uchylenia decyzji w ramach wznowienia postępowania w sprawie nadania tytułu profesora doznaje podobnych ograniczeń, a uchylenie decyzji nie jest ograniczone żadnym terminem jedynie w odniesieniu do sytuacji, gdy doszło do naruszenia praw autorskich, ale już np. nie wtedy, kiedy tytuł został uzyskany na podstawie dorobku uzyskanego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce.
Mając to na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą rozważenie podjęcia inicjatywy legislacyjnej zmierzającej do wprowadzenia zmian prawnych, które w sposób jednolity regulowałyby kwestię dopuszczalności uchylenia decyzji nadającej stopień lub tytuł naukowy względem osób, które uzyskały stopień doktora, doktora habilitowanego lub tytuł profesora na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce.