Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie trudności obywateli w skorzystaniu ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn po stracie osoby najbliższej z dnia 2024-11-12.
Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie trudności obywateli w skorzystaniu ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn po stracie osoby najbliższej.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich w dalszym ciągu napływają skargi wskazujące na trudności obywateli w skorzystaniu ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn po stracie osoby najbliższej. Zdaniem skarżących, niejednokrotnie przyczyną niedotrzymania ustawowego 6-miesięcznego terminu na zgłoszenie w urzędzie skarbowym nabycia spadku na formularzu SD-Z2 jest brak wiedzy/niedoinformowanie podatnika o warunkach formalnych koniecznych do uzyskania zwolnienia podatkowego.
Skarżący wskazują przede wszystkim na istotność przekazu informacyjnego na temat przysługujących podatnikowi preferencji podatkowych po stracie osoby najbliższej oraz warunków koniecznych do ich spełnienia. Gdyby bowiem obywatele otrzymywali jasny komunikat – zarówno ze strony sądu, jak i notariuszy – o możliwości skorzystania ze zwolnienia pod warunkiem zgłoszenia do urzędu skarbowego nabycia spadku w ciągu 6 miesięcy, z pewnością zmniejszyłaby się liczba osób opodatkowanych podatkiem od spadków i darowizn po stracie osoby najbliższej.
Sądy administracyjne stoją na stanowisku, zgodnie z którym niedotrzymanie terminu określonego w art. 4a ust. 1 pkt 1ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej jako: „upsid”), tj. złożenie zgłoszenia po jego upływie, wywiera skutek prawny w postaci definitywnej utraty prawa do zwolnienia, bez względu na przyczynę uchybienia. Co więcej, regulacja dotycząca terminu w ramach realizacji tego warunku ma charakter materialnoprawny, co skutkuje tym, że termin ten nie podlega przywróceniu. Tym samym, w przypadku niedotrzymania 6-miesięcznego terminu, w zasadzie jedyną drogą pozostaje zwrócenie się przez podatnika z wnioskiem o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego.
Analiza spraw wpływających do Biura RPO wskazuje, że pozytywne rozpatrzenie wniosku w tym zakresie przez organ podatkowy bez ingerencji sądu administracyjnego jest praktycznie niemożliwe. Nawet w przypadku stwierdzenia istnienia przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu społecznego, organy działając w granicach uznania administracyjnego, odmawiają umorzenia zaległości podatkowej z odsetkami. W niektórych przypadkach rozstrzygnięcia administracji skarbowej korygowane są w trakcie kontroli sądowo-administracyjnej. Niemniej jednak, takie postępowania trwają latami i niestety nie zawsze kończą się pozytywnym dla podatnika rozstrzygnięciem.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zasadności zainicjowania ewentualnych zmian legislacyjnych (polegających na wprowadzeniu ustawowego obowiązku pouczenia obywatela o warunkach koniecznych do spełnienia w celu uzyskania zwolnienia dla osób najbliższych, który spoczywałby na sądach, a także na notariuszach) lub zasadności podjęcia innych działań, mających na celu wzmocnienie sytuacji podatników, którzy z niezawinionych przyczyn lub z powodu niedoinformowania, nie dopełnili warunków niezbędnych do skorzystania ze zwolnienia dla osób najbliższych w podatku od spadków i darowizn.