Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie problemów związanych z zastosowaniem ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają zgłoszenia, których adresatami funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej. W swoich pismach wskazują oni na szereg problemów związanych z zastosowaniem ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej jako: „ustawa zaopatrzeniowa”), w odniesieniu do kwestii związanych z nabywaniem stosownych praw emerytalnych przez funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej.

Pierwszy ze zgłaszanych przez funkcjonariuszy problemów odnosi się do odmów uwzględniania przy wyliczaniu podstawy wymiaru emerytury policyjnej wynagrodzeń uzyskiwanych w okresach równorzędnych ze służbą wyliczonych na podstawie art. 5 ust. 1a ustawy zaopatrzeniowej. Jak wskazują wnioskujący, przechodzącym na emeryturę funkcjonariuszom Służby Celno-Skarbowej Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA (ZER MSWiA) wyliczając podstawę emerytalną na podstawie art. 5 ust. 1a ustawy zaopatrzeniowej, uwzględnia jedynie okresy, w których funkcjonariusze otrzymywali uposażenie, co częstokroć sprowadza się do tego, że pod uwagę brany jest okres służby jedynie od 2017 roku, tj. od momentu powstania Krajowej Administracji Skarbowej. Taka praktyka powadzi do sytuacji, w której funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej pozostający przed 2017 r. w stosunku zatrudnienia nabywający prawa emerytalne stają przed wyborem otrzymywania niższego uposażenia emerytalnego, bądź dalszej służby celem wliczenia w historię zawodową okresu dziesięcioletniej służby.

Kolejnym problemem sygnalizowanym przez funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej jest kwestia interpretacji art. 15d ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej. Zgodnie z dyspozycją przytoczonego przepisu wobec funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, których stosunek pracy przekształcił się w stosunek służby na podstawie art. 171 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej albo na podstawie art. 150 ust. 7 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej stosuje się zasady naliczania emerytury jak wobec funkcjonariuszy mianowanych do Służby Celnej po 14 września 1999 r. Jak wskazują wnioskodawcy, funkcjonariusze KAS, którzy powołani zostali do służby po 2017 r. spotykają się z interpretacją Ministerstwa Finansów, ale także i ZER MSWiA, zgodnie z którą przepis art. 15d ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej ma zastosowanie wyłącznie wobec funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, których stosunek pracy przekształcił się w stosunek służby jeżeli posiadali status funkcjonariusza lub żołnierza zawodowego lub pełnili służbę kandydacką przed 1 stycznia 2013 r. W przypadku zaś funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, których stosunek pracy przekształcił się w stosunek służby na mocy odpowiednich przepisów w 2017 r. , jeżeli nie posiadali statusu funkcjonariusza w formacjach mundurowych lub żołnierza zawodowego lub nie pełnili służby kandydackiej przed 1 stycznia 2013 r., do uzyskania uprawnień emerytalnych przez funkcjonariusza będzie wymagane co najmniej 25 lat służby w dniu zwolnienia. Przedstawioną interpretację prawną w opinii RPO należy uznać za wątpliwą. Taka interpretacja wydaje się stać w opozycji do logicznych i celowościowych założeń omawianego przepisu, ale także rodzi poważne ryzyko naruszenia art. 32 Konstytucji i wynikającej z niego zasady równego traktowania.

Ostatni z problemów podnoszonych przez autorów wniosku skierowanego do Rzecznika dotyczy odmawiania zaliczenia do okresów równorzędnych ze służbą byłym pracownikom wywiadu skarbowego okresu pracy przed dniem 1 września 2003 r. Jak wskazują wnioskodawcy organy emerytalne w odniesieniu do dawnych pracowników wywiadu skarbowego przyjmują interpretację, zgodnie z którą wywiad skarbowy został utworzony dopiero 1 września 2003 r. na mocy art. 8 ustawy o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Dokonywanie wykładni przepisów w sposób zaprezentowany powyżej, w oderwaniu od wykładni systemowej i struktury danego aktu prawnego budzi istotne zastrzeżenia, co do rzetelności zaliczania okresów równorzędnych ze służbą wobec byłych pracowników wywiadu skarbowego. Wskazania wymaga również okoliczność, że pracownicy wywiadu skarbowego od samego początku istnienia kontroli skarbowej uprawnieni byli do wykonywania czynności operacyjnych, czy korzystania z pomocy osób będącymi osobowymi źródłami informacji.

Kluczowym kryterium w ocenie określenie zasadności nabycia prawa do emerytury policyjnej jest wykonywanie przez funkcjonariusza zadań o charakterze policyjnym, do których bezsprzecznie należą czynności operacyjno-rozpoznawcze polegające na rozpoznawaniu, wykrywaniu, zapobieganiu i zwalczaniu określonych przestępstw i wykroczeń. Oznacza to, że organ emerytalny dokonując interpretacji ustawy zaopatrzeniowej wobec funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, którzy przed 2017 r. pozostawali w stosunku pracy w wywiadzie skarbowym, dokonując oceny zasadności uznania stosownego okresu zatrudnienia, jako równorzędnego ze służbą w Policji i innymi wymienionymi w ustawie zaopatrzeniowymi służbami – powinien brać również pod uwagę rodzaj wykonywanych zadań. Założenie to jest spójne z działaniem ustawodawcy, który za okres równorzędny ze służbą uznał także okres zatrudnienia w umundurowanych komórkach organizacyjnych oraz inspektorów prowadzącym czynności dochodzeniowo-śledcze w dawnej kontroli skarbowej.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie i rozwiązanie przedstawionych problemów.