Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawie udzielenia wsparcia rolnikom faktycznie prowadzącym działalność rolną na danym gruncie.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek Polskiej Federacji Rolnej o wystąpienie do właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu nowelizacji przepisu art. 22 ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 przez nadanie wskazanemu przepisowi brzmienia: „Jeżeli warunkiem przyznania pomocy jest posiadanie gruntu, pomoc jest przyznawana do gruntu, który w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, jest w posiadaniu podmiotu ubiegającego się o jej przyznanie", z jednoczesnym zastrzeżeniem w przepisach przejściowych, że przepis art. 22 ustawy z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 w znowelizowanym brzmieniu stosuje się do postępowań administracyjnych oraz do postępowań przed sądami administracyjnymi, wszczętych, a niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej. Wnioskodawcy podkreślają, iż celem art. 4 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 , ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz uchylającego rozporządzenia nr 1305/2013 i nr 1307/2013 jest przede wszystkim udzielenie wsparcia rolnikom faktycznie prowadzącym działalność rolną na danym gruncie. Wolą ustawodawcy unijnego było, aby za „kwalifikujące się hektary” uznawano grunty pozostające w dyspozycji rolnika, które są wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej. Jak zauważają Wnioskodawcy, ustawa nie ustanawia warunków pozwalających na ustalenie, czy grunty znajdują się w dyspozycji rolnika, dokonuje jednak rozróżnienia pomiędzy podmiotami posiadającymi grunty na podstawie tytułu prawnego oraz podmiotami posiadającymi grunty bez tytułu prawnego. Art. 22 ustawy w obecnym brzmieniu stanowi, iż „Jeżeli warunkiem przyznania pomocy jest posiadanie gruntu, pomoc jest przyznawana do gruntu, który w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, jest w posiadaniu podmiotu ubiegającego się o jej przyznanie na podstawie tytułu prawnego". Wnioskodawcy podkreślają, że rozróżnienie to jest problematyczne przede wszystkim ze względu na fakt, iż posiadanie gruntu bez tytułu prawnego może mieć różny charakter i przyczyny. Zdaniem Wnioskodawcy przyjęte obecnie rozwiązanie jest związane z podejmowanymi uprzednio w Polsce działaniami mającymi na celu wyłączenie możliwości obrotu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a także zakończeniem trwania zawartych uprzednio przez Agencję Nieruchomości Rolnych umów dzierżawy, co doprowadziło do powstania licznych sporów prawnych pomiędzy dzierżawcami a Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa. Wnioskodawcy podważają również przedstawioną w uzasadnieniu do projektu ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 interpretację wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-216/19 Land Berlin, według której TSUE miałby stwierdzić, że dysponowanie (posiadanie) gruntem powinno być zgodne z prawem danego państwa członkowskiego, a więc powinno odbywać się na podstawie tytułu prawnego. Wnioskodawcy konkludują, że wnioski TSUE w ww. wyroku nie dawały podstaw do przyjęcia generalnego wymogu przedstawienia przez każdy podmiot ubiegający się o wsparcie dowodu posiadania tytułu prawnego do gruntu objętego wnioskiem. Wnioskodawcy wskazują na niezgodność ustawy z założeniami i celami prawa Unii Europejskiej.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra o zajęcie stanowiska w odniesieniu do regulacji kwestii gruntu, który pozostaje w dyspozycji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.