wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji - w sprawie uwag Rzecznika Praw obywatelskich do projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw z dnia 2025-06-27.
wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji - w sprawie uwag Rzecznika Praw obywatelskich do projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw.
W ocenie Rzecznika planowane zmiany w istotny sposób ingerują w prawa cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową, a także naruszają konstytucyjne i międzynarodowe standardy w zakresie prawa do dobrej administracji, sądu i skutecznej ochrony prawnej.
W szczególności Rzecznik krytycznie ocenił propozycję dalszego zawieszenia biegu terminów administracyjnych w postępowaniach prowadzonych przez wojewodów w sprawach zezwoleń na pobyt oraz przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w sprawach o udzielenie ochrony międzynarodowej – aż do marca 2026 roku. Zdaniem Rzecznika oznacza to w praktyce niemal czteroletni okres, w którym cudzoziemcy pozbawieni są możliwości skutecznego egzekwowania swoich praw w sytuacji bezczynności lub przewlekłości postępowań. Takie rozwiązanie prowadzi do utrwalenia stanu niepewności prawnej i może negatywnie wpływać na życie rodzinne, stabilność zawodową oraz status pobytowy osób objętych postępowaniem.
Rzecznik podkreślił, że środki prawne, takie jak ponaglenie czy skarga na bezczynność, nie powinny być traktowane jako zagrożenie dla działania administracji, lecz jako element gwarancji praw obywateli i cudzoziemców. Wprowadzenie zawieszenia terminów nie jest właściwą odpowiedzią na trudności organizacyjne po stronie administracji, a prawidłową reakcją powinno być wzmocnienie kadrowe i organizacyjne urzędów.
Zastrzeżenia Rzecznika wzbudziła także projektowana likwidacja mobilnej formy składania wniosków o nadanie numeru PESEL przez osoby, które ze względu na stan zdrowia lub niepełnosprawność nie są w stanie osobiście udać się do urzędu gminy. Jak wskazano, dotychczasowe rozwiązanie stanowiło dla takich osób często jedyną realną drogę legalizacji pobytu, a jego likwidacja może prowadzić do faktycznego wykluczenia części osób z systemu ochrony.
Rzecznik wyraził również zaniepokojenie projektowanymi ograniczeniami dotyczącymi dostępu do zbiorowego zakwaterowania. Nowelizacja zakłada zakończenie przyjmowania nowych osób do ośrodków zbiorowego zakwaterowania z końcem października 2025 r., z wyjątkiem osób należących do ściśle określonych grup wrażliwych. Rzecznik zwrócił uwagę, że rozwiązanie to nie uwzględnia realnych potrzeb wielu uchodźców, którzy – mimo że nie kwalifikują się do katalogu wyjątków – nadal mogą znajdować się w trudnej sytuacji życiowej, zdrowotnej lub finansowej. Podkreślono również brak mechanizmu indywidualnej oceny sytuacji osoby ubiegającej się o wsparcie.
Rzecznik negatywnie ocenił także propozycję ograniczenia możliwości udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w trybie uproszczonym wyłącznie do jednorazowego zastosowania. RPO zaznaczył, że sytuacja wielu obywateli Ukrainy pozostaje dynamiczna, a ich potrzeby mogą się zmieniać – ograniczenie możliwości skorzystania z tego rozwiązania może skutkować wzrostem liczby przypadków pobytu nieuregulowanego.
Ponadto, zdaniem Rzecznika rozwiązanie przewidujące zawieszenie terminów w sprawach o udzielenie ochrony międzynarodowej jest sprzeczne z przepisami unijnej dyrektywy proceduralnej, a także z Konstytucją RP i Kartą Praw Podstawowych UE, które gwarantują każdemu prawo do skutecznego środka prawnego oraz sprawiedliwego i terminowego rozpatrzenia sprawy przez niezależny sąd. W ocenie Rzecznika wyłączenie mechanizmów kontroli sądowej nad organem rozpatrującym wnioski o ochronę międzynarodową stanowi istotne zagrożenie dla praw cudzoziemców.
W związku z powyższym, Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o ponowną analizę projektowanych przepisów oraz ich dostosowanie do standardów ochrony praw człowieka, przypominając, że nawet w obliczu trudnej sytuacji migracyjnej i wyzwań organizacyjnych państwo nie może rezygnować z zasad państwa prawa ani obniżać poziomu ochrony gwarantowanego cudzoziemcom.