Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

1. W sprawie umożliwienia ofiarom przestępstw pełniejszego dochodzenia swych praw na drodze sądowej.

Pokrzywdzeni przestępstwem zwracają się do Rzecznika o podjęcie działań w celu umożliwienia dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, między innymi w sprawach dotyczących przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów i przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. Rozważenia wymaga, czy sądy słusznie zawężają pojęcie pokrzywdzonego, którym zgodnie z art. 49 § 1 Kpk jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Sądy niejednokrotnie stwierdzają, że co prawda ofiara doznaje wymierne dolegliwości wskutek popełnienia stypizowanego w danym przepisie przestępstwa, ale jest to związek pośredni. Problem zawężania pojęcia pokrzywdzonego dotyczy także postępowania przygotowawczego. Konsekwencją tego stanu rzeczy dla pokrzywdzonych jest m.in. odmowa przyjęcia środka odwoławczego na postanowienie kończące postępowanie wobec uznania, że zażalenie wniosła osoba nieuprawniona. Rzecznik zwraca się o rozważenie konieczności podjęcia działań, które nie wkraczając w sferę orzeczniczej niezawisłości sędziowskiej i niezależności prokuratorów spowodowałyby upowszechnienie najkorzystniejszej dla osób pokrzywdzonych przestępstwem wykładni art. 49 § 1 Kpk. Jeśli działania te nie są możliwe, Rzecznik prosi o rozważenie potrzeby podjęcia inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do nowelizacji tego przepisu w kierunku umożliwiającym ofiarom przestępstwa pełniejszą realizację praw.

Inf. 1-3/2004, str. 50

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

1. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (3.06.2004 r.) potwierdził, że w pewnych przypadkach interpretacja przepisu art. 49 § 1 Kpk dokonywana przez sądy może budzić wątpliwości, jednak kwestie te pozostają poza nadzorem Ministerstwa Sprawiedliwości. Od dłuższego czasu daje się zaobserwować tendencję do legislacyjnego umacniania pozycji pokrzywdzonego. Nadal jednak do uzyskania statusu pokrzywdzonego w postępowaniu karnym niezbędne jest spełnienie wymogu bezpośredniości naruszonego lub zagrożonego dobra, a postanowienie sądu o odmowie dopuszczenia osoby do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest niezaskarżalne (wyjątek - art. 56 § 3 Kpk). Zarzuty mogą być wówczas podniesione w apelacji od wyroku. Zmiana art. 49 § 1 Kpk poprzez usunięcie wymogu bezpośredniości spowodowałaby komplikacje z ustaleniem kręgu osób pokrzywdzonych. Ponadto fakt, że dana osoba nie uzyskała statusu pokrzywdzonego w sprawie karnej nie stoi na przeszkodzie dochodzenia przez nią roszczeń w postępowaniu cywilnym.
Inf. 4-6/2004, str. 87