Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie przepisu art. 405 k.p.c. dotyczącego sądu właściwego do wznowienia postępowania na innej podstawie niż określone w art. 401 oraz art. 401 (1) k.p.c.

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o rozstrzygnięcie: "czy sąd drugiej instancji, który oddala apelację od orzeczenia sądu pierwszej instancji, jest sądem orzekającym co do istoty sprawy w rozumieniu art. 405 zdanie 2 k.p.c., a zatem - czy jest on właściwy do rozpoznania skargi o wznowienie postępowania opartej na podstawach innych niż określone w art. 401 oraz art. 401 (1) k.p.c. ?

Zgodnie z art. 405 k.p.c., do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art. 401 (1) k.p.c. właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej; do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. Wedle pierwszego poglądu, orzeczenie oddalające apelację ma charakter orzeczenia co do istoty sprawy. Stąd też właściwym do wznowienia postępowania w takiej sytuacji będzie sąd drugiej instancji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyraźnie rysuje się także druga linia orzecznicza, zgodnie z którą oddalenie apelacji nie ma charakteru orzeczenia co do istoty sprawy, a zatem w sprawach zakończonych takim rozstrzygnięciem do wznowienia właściwy jest sąd pierwszej instancji. Rzecznik opowiada się za pierwszym z prezentowanych kierunków wykładni. Niepewność co do tego, który sąd władny jest rozpoznać daną sprawę (skargę o wznowienie postępowania) - mająca swe źródło w niejednoznacznej wykładni przepisu ustawy - narusza konstytucyjne prawo do sądu, a także wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP zasadę pewności (jednoznaczności i dostatecznej określoności) prawa, która jest niezbędnym wymogiem prawidłowego funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego.