Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu odwołania ławników z dnia 2007-08-20.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu odwołania ławników.
W związku z wpływającymi skargami dotyczącymi trybu odwołania ławnika, Rzecznik zwrócił się z wnioskiem o rozważenie zasadności wystąpienia z inicjatywą zmiany w tym zakresie przepisów ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. W myśl art. 166 § 2 tej ustawy, ławnika można odwołać w przypadku, gdy nie wykonuje swoich obowiązków, zachowuje się w sposób godzący w powagę sądu lub jest niezdolny do wykonywania obowiązków.
Jedynym środkiem przysługującym przeciwko uchwale rady gminy jest skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym. Badanie przez sąd administracyjny obejmuje w zasadzie wyłącznie legalność aktu administracyjnego, co - przy znacznej uznaniowości przesłanek odwołania ławnika - nie wydaje się kontrolą wystarczającą. Skarga nie wstrzymuje skreślenia ławnika z listy, a więc także odsunięcia go od spraw, w których zasiadał w składzie orzekającym. Taka regulacja, w szczególnych przypadkach, może potencjalnie prowadzić do prób wywarcia nacisku na orzekającego ławnika, a w konsekwencji zaprzeczenia jego niezawisłości i zagrożenia prawa stron do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd. Budzi więc wątpliwości z punktu widzenia zagwarantowania obywatelom prawa deklarowanego art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W opinii Rzecznika należy rozważyć wprowadzenie następujących elementów w procedurze odwołania ławnika: takie ukształtowanie procedury, aby na pewnym jej etapie ławnik mógł zająć stanowisko i złożyć wyjaśnienia, a ponadto zapewnienie udziału w postępowaniu (np. w formie opiniowania) kolegialnych organów sądów powszechnych.