Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie niezgodnego z Konstytucją ograniczenia uprawnień do otrzymywania świadczeń pieniężnych za pracę przymusową (sygn. akt K 49/07).

Skierowany wniosek dotyczy stwierdzenia niezgodności art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji RP.

Celem wymienionej ustawy jest przyznanie uprawienia do świadczenia pieniężnego obywatelom polskim, którzy podczas drugiej wojny światowej i w okresie powojennym poddani zostali represjom w postaci deportacji do pracy przymusowej. Obok podstawowego warunku (wywiezienia do pracy przymusowej na okres przekraczający 6 miesięcy) wprowadzone zostały w ustawie warunki dodatkowe, uzależniające prawo do świadczenia od miejsca zamieszania na terytorium Polski bezpośrednio przed deportacją oraz od miejsca wykonywania pracy przymusowej, które powinno znajdować się na terytorium III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych lub Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i terenów przez niego okupowanych. Skutkiem stosowania zakwestionowanych przepisów są sytuacje, w których obywatele polscy pozbawieni są prawa do rekompensaty z racji tego, że zostali deportowani spoza terytorium Polski lub zostali wywiezieni do pracy przymusowej z dala od swego miejsca zamieszkania, lecz przesiedlenie odbyło się w granicach terytorium państwa polskiego z l września 1939 r. W ocenie Rzecznika, dokonany przez ustawodawcę wybór kryterium w postaci deportacji do pracy przymusowej z ograniczeniem, iż deportacja ma nastąpić z terytorium państwa polskiego i poza jego granice, stanowi naruszenie konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej.