Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie unormowania statusu prawnego wspólnot gruntowych.

Analiza założeń projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 29.06.1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych pozwala na stwierdzenie, że planowane zmiany polepszą sytuację prawną uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej. Istotna jest także realizacja postulatów zgłaszanych przez Rzecznika, dotyczących wprowadzenia drogi odwoławczej dla kwestionowania rozstrzygnięć organów spółki zarządzającej wspólnotą. Niemniej pojawiają się kwestie, które wymagają precyzyjnego uregulowania na poziomie ustawowym, co pozwoli na uniknięcie ryzyka naruszenia praw majątkowych obywateli. W założeniach zmian ustawodawczych proponuje się, aby nieruchomości zaliczone do mienia gromadzkiego stały się, z mocy prawa, własnością gmin, na terenie których są położone. Rzecznik zwraca uwagę, że na tle dotychczasowych regulacji mienie gromadzkie już obecnie stanowi własność komunalną, tak więc jego ponowna komunalizacja może okazać się bezprzedmiotowa. Z kolei jeśli "komunalizacja" ma polegać na odjęciu obywatelom uprawienia do korzystania z gruntów (stanowiących własność gminy), to nastąpić to może wyłącznie z równoczesną wypłatą odszkodowania. Analogiczny problem ujawnia się na tle rozwiązania przyjętego w sytuacji, gdy w terminie do 31.12.2010 r. nie będzie możliwe ustalenie kręgu uprawnionych do udziału we wspólnocie oraz wysokości ich udziałów. Według propozycji przedstawionej w założeniach ustawy nowelizacyjnej, nieruchomości te staną się wówczas własnością gmin na obszarze, na którym są położone. Dla tych spośród mieszkańców danej miejscowości, których uprawnienia do gruntów wspólnoty nie budzą wątpliwości (a starosta nie dysponuje możliwością ustalenia pełnego kręgu uprawnionych), bądź których niewątpliwe uprawnienia ujawnią się po tej dacie, ustawa powinna przewidywać wypłatę odszkodowania. Rzecznik zwrócił się więc o zajęcie stanowiska w tej sprawie.