Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie braku wystarczających gwarancji ustawowych dotyczących prawa pokrzywdzonego do pełnej informacji procesowej.

Rzecznik sygnalizuje w wystąpieniu zróżnicowanie sytuacji podejrzanego i pokrzywdzonego w zakresie ustawowych gwarancji informowania przez organy ścigania o uprawnieniach i obowiązkach. Mimo, iż w postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany są stronami, tylko podejrzany ma zagwarantowane generalne prawo do uzyskania przed pierwszym przesłuchaniem pełnej informacji o uprawnieniach i obowiązkach (art. 300 k.p.k.). Wprawdzie na organy postępowania nałożony jest obowiązek udzielenia pouczenia pokrzywdzonemu w konkretnej sytuacji procesowej, jednak nie zaspokaja to niedosytu ustawowej gwarancji w zakresie pełnej informacji procesowej dla pokrzywdzonego. Obowiązek wręczenia formularza pt. "Pouczenie pokrzywdzonego o podstawowych uprawnieniach i obowiązkach" i odebrania oświadczenia pokrzywdzonego, iż zapoznał się z jego treścią, jest wciąż mylnie traktowany jako spełnienie obowiązku prawidłowego pouczenia pokrzywdzonego o przysługujących mu uprawnieniach. Ze względu na sposób pouczenia, pokrzywdzeni często pozostają bierni i bezradni w procesie karnym, o czym świadczą napływające do Rzecznika wnioski. Zgodnie z wytycznymi Prokuratora Generalnego z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie działań na rzecz pokrzywdzonego, niezależnie od pisemnego pouczenia o uprawnieniach, wszyscy pokrzywdzeni powinni otrzymywać dodatkowe ustne informacje, w praktyce nie jest to jednak regułą. W związku w powyższym Rzecznik zwraca się o rozważenie podjęcia inicjatywy zmierzającej do nowelizacji art. 300 k.p.k. w celu nałożenia na organy postępowania przygotowawczego obowiązku pouczenia pokrzywdzonego o jego uprawnieniach, obejmującego pełne i zrozumiałe dla niego informacje, jak również o rozważenie zmiany treści obowiązujących pouczeń tak, aby były wyczerpujące i zrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy.